مصطفی رستمی - استادیار گروه پژوهش هنر دانشگاه مازندران
پریسا داودی - کارشناس ارشد پژوهش هنر موسسه آموزش عالی مار لیک

مضامین شاهنامه فردوسی سرشار از حماسه ها و جنگ ها و پیروزی ها است، که بر خلق آثار نگارگری هر دوره تاثیر گذاشته و سبب به وجود آمدن موضوعات حماسی در نگاره های دوره می های مختلف و البته تاثیر زیادی بر نگاره های دوره صفویه نهاده است. از شاهنامه های دوره صفویه تصاویر شاخص و پر ارجی باقیمانده است که با استفاده از نگاره های بر جای مانده، می توان به برخی ویژگی های فرهنگی، اجتماعی و سیاسی آن دوره پی برد، از آن جمله می توان به جنگ افزارهایی که در شاهنامه تهماسبی وجود دارد، اشاره کرد. وجود تصاویر متنوع جنگ افزارها در نگاره های حماسی شاهنامه یاد شده، می تواند گویای چگونگی فرم و ساختار تجهیزات دفاعی ایران در مقطع تاریخی صفویه باشد. هدف اصلی این پژوهش - که به روش توصیفی و تاریخی انجام گردید - شناسائی و طبقه بندی کیفی و آرایش جنگ افزارها در دوره صفوی با تاکید بر نگاره های شاهنامه تهماسبی است. با بررسی نگاره های شاهنامه تهماسبی این پرسش مطرح می شود که: 1- چه عواملی بر کیفیت ترسیم جنگ افزارهای دوره صفویه و به طور خاص بر نگاره های شاهنامه تهماسبی تاثیر گذاشته است 2- چگونه می توان با بررسی نگاره های شاهنامه تهماسبی، جنگ افزارهای عصر صفویه را از حیث فرم و ساختار گونه شناسی کرد نتایج تحقیق بیانگر آن است که در شاهنامه تهماسبی تصاویر فراوانی از جنگ افزارها به چشم می خورد که فرم، ساختار و آرایش آنها متناسب با محتوای حماسه های شاهنامه است. بر اساس این نگاره ها، جنگ افزارهایی که در دوره صفوی کاربرد داشته اند، اگر چه از حیث ساختار با دوره های تاریخی دیگر تفاوت چندانی نداشته اند، اما در برخی از آنها از حیث فرم و تزئینات، ویژگی هائی خاص مشاهده می شود که نشان از سلیقه و اندیشه خاص نظامیان و نیز آراستگی جنگ افزارهای آنان در این دوره دارد

جنگ افزار، نگارگری، دوره ی صفویه، شاهنامه تهماسبی