مصطفی رضایی - دانشجوی دکتری باستان شناسی، دانشگاه بوعلی سیناء
محمدابراهیم زارعی - استاد گروه باستان شناسی دانشگاه بوعلی سینا

تحلیل الگوهای استقراری باستان شناختی، از مهم ترین روش های مرسوم برای شناخت تغییرات فرهنگی و زیست محیط فرهنگی در ادوار مختلف است. بررسی و شناسایی دشت ها، دره ها و مناطق مختلف با چنین رویکردی، قطعا نتایجی را در بردارند که در کنار یکدیگر، می تواند اطلاعات جامعی از چگونگی حضور و پراکنش استقرارهای جوامع مختلف ارائه دهند. دشت همدان - بهار یکی از شاخص ترین دشت های استان همدان به شمار می آید که دارای پتانسیل های زیستی و اقلیمی غنی جهت شکل گیری و رشد محوطه های فرهنگی است. به لحاظ زمین شناسی این دشت در نتیجه آبرفت کوهستان الوند شکل گرفته است. اکثریت آبهای جاری از این کوهستان همگی به این منطقه جاری می شوند که از این حیث دارای خاک حاصلخیزی است. این پژوهش با هدف تاثیر زمین سیما در روند شکل گیری، رشد و گسترش فرهنگ های موجود در حوزه زیست محیطی قرق بهار صورت پذیرفته است. روش انجام پژوهش بر مبنای توصیفی - تاریخی - تحلیلی با استفاده از مطالعات کتابخانه ای (بررسی اسناد جغرافیای طبیعی منطقه و منابع مکتوب تاریخی و جغرافیایی دوره اسلامی و میدانی (بررسی سامانمند دشت قرق بهار) استوار است. نوشته ی حاضر، در پی پاسخ به این سوالات است: زمین سیما، چه تاثیری در شکل گیری محوطه های اسلامی دشت قرق بهار داشته است و اینکه مسیرهای ارتباطی چه نقشی در تحولات سیاسی و فرهنگی دشت قرق در طی قرون میانی اسلام داشته اند یکی از اصلی ترین فرضیات در شکل گیری، رونق و گسترش محوطه های دشت قرق وجود خاک حاصلخیز، سهولت دسترسی به راه ها و منابع آب کافی بوده است. عبور شریان های ارتباطی از این منطقه باعث شکل گیری فرهنگ های جدید در طی سده های ششم تا هشتم هجری در این دشت شده است.

دشت همدان - بهار، زمین سیما، مطالعات تاریخی و باستان شناسی، دشت قرق