مطالعه ویژگی های معماری و الگوی فضایی ساختارهای محوطه جلال آباد نرماشیر، کرمان

محوطه جلال آباد، محوطه ای شامل ارگ جلال آباد، محوطه استقراری اطراف ارگ، گورستان، بخش صنعتی، بناهای چهار دران، قلعه دختر و زیارتگاه حاج خلیفه در هشت کیلومتری غرب شهر کهن نرماشیر در استان کرمان است. شواهد ساختارهای معماری این مجموعه در حدود 20 هکتار و شواهد سفالی در حدود 80 هکتار گسترش دارد. پرسشها اینست که استقرار در بخش های مختلف محوطه جلال آباد چه بازه های زمانی را در بر می گیرد و توزیع فضایی ساختارهای معماری چگونه است ویژگی های معماری در محوطه جلال آباد تحت تاثیر چه عواملی بوده است دادههای پژوهش به روش های میدانی و اسنادی گردآوری شده و روش پژوهش توصیفی - تحلیلی است. مصالح معماری و شواهد سقالی محوطه جلال آباد تداوم استقرار از دوره ساسانی تا اواخر دوره تیموری را نشان می دهد. بر اساس سفال های سطحی، سده های میانی شامل دوره حکومتی سلجوقیان و قراختائیان کرمان، ایلخانی، آل مظفر و تیموری مهمترین بازه استقراری محوطه محسوب میشود. ارگ جلال آباد قلعهای نظامی و حاکم نشین در میان روستا یا شهری از دوره صدر اسلام بوده است و با توجه به تراکم افزوده ها به احتمال در دوره متاخرتری به عنوان ارگ مسکونی از سوی ساکنان استقرار پیرامونی مورد استفاده قرار گرفته است. قلعه دختر نیز دارای خشت هایی بزرگ از دوره ساسانی و صدر اسلام است و با در نظر گرفتن موقعیت قرارگیری ساختارهای چهاردران در مجاورت آن، علاوه بر کار کرد نظامی و دفاعی، کارکرد آیینی نیز می توان برای آن در نظر گرفت. هر چه از قلعه دختر و چهار دران به سمت شرق پیش می رود، از شواهد سفالی کاسته شده و شواهدی چون جوش کوره افزایش می یابد که می تواند نشانگر وجود منطقه صنعتی باشد. همچنین در بیش از یک کیلومتری شرق قلعه جلال آباد، پس از توقف پراکنش سفالی، پراکندگی سفالی با تنوع و گاهنگاری مشابه قلعه جلال آباد دوباره به چشم می خورد. به احتمال این پراکندگی سفال متعلق به استقرار اقماری کوچکی همزمان با ارگ جلال آباد بوده است

Keywords:

نرماشیر , قلعه جلال آباد , سده های میانی اسلام , چهاردران