مهدی شاهرخ - استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه مازندران
ابوالحسن امین مقدسی - دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه تهران

مظفر النواب شاعر انقلابی معاصر عراق، یکی از بزرگترین شاعران عرب معاصر است که نقش مثبتی در تقویت جریان های مبارز و مقاوم جهان عرب داشته و سستی ملت های عرب و استبداد و بی لیاقتی حاکمان عربی را به باد انتقاد گرفته است. شعر نواب همیشه، سخنان ملتی فقیر و ستمدیده است که به دنبال راه رهایی خود هستند. نواب در این راه، زبان شعری را چونان سلاحی، برای رسوا کردن حکومت های عربی به کار میگیرد. این پژوهش با تکیه بر شیوه وصفی تحلیلی مبتنی بر مطالعات کتابخانه ای، بر آن است که آشنایی زدایی های زبانی اشعار مظفر النواب را در دو جنبه باستانگرایی و بکارگیری واژگان عامیانه در شعر فصیح مورد بررسی قرار دهد. نتایج این پژوهش نشان میدهد که نواب به خوبی و آگاهی از باستانگرایی های واژگانی و نحوی بهره میگیرد. به عنوان مثال در برخی ترکیب ها در استعمال فصیح معاصر زبان عربی استعمال اندکی دارد و از سماع و قیاس به دور است، اما در زبان شعری نواب رواج زیادی دارد که از جمله این آشنایی زدایی های نحوی در اشعار وی واردشدن لولا بر سر فعل، کثرت تقدم فاعل بر فعل، حذف نون از الذین، ترکیب اینعم و کاربرد قاطبه، اشباع میم جمع، ورود قد بر سر اسم، التقای دو ضمیر متصل در محل نصب هستند. از سوی دیگر، آمیزش زبان فصیح با لهجه های عامیانه در شعر و وامگیری از لهجه ها و نزدیکی به زبان عامیانه روزانه، از دیگر تکنیک های نواب در ایجاد آشنایی زدایی های زبانی و از برجسته ترین پدیده های زبانی در شعر اوست . به طوریکه وام گیری از این لهجه ها از حد یک یا دو یا ده واژه و یا از یکی دو لهجه فراتر رفته و بخشی از ساخت زبانی اوست.

آشنایی زدایی، باستان گرایی، الفاظ عامیانه، مظفر النواب، شعر معاصر عربی