محمد جعفری - دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی
محمود مدبری - استاد دانشگاه شهیدباهنر کرمان،
نجمه حسینی سروری - استادیار دانشگاه شهیدباهنر کرمان،

کانونی سازی از مولفه های روایتشناسی است که در جایگاه واسطه ای میان خواننده و متن، قرار میگیرد و آگاهی و اطلاعات متنی از طریق نوع نگرش و نظرگاه او با صدای راوی به مخاطب عرضه میشود. در کانونی سازی بنا به نوع عاملی که درون روایت است یا بیرون آن و نیز نوع شخصیتی که این عمل را برعهده دارد، وجوه کانونی سازی چون: ادراکی، روانشناختی و ایدئولوژیکی؛ با درجات گوناگونی به ادراک خواننده و مخاطب میرسد که از این مسیر، تاثیرگذاری متفاوتی دربرخواهد داشت. در این میان وجه ایدئولوژیکی در جایگاه مدخلی برای نشاندادن جهان بینی ها و نگرش های شخصیت ها و راوی نسبت به جهان حقیقی و جهان داستانی، به طرق گوناگون گفتار و کردار و رفتار در متن نمود پیدا میکند. شاهنامه فردوسی هم در جایگاه یکی از کهن ترین متون روایی فارسی، آکنده از این مولفه خاص روایی است که در روایت کردن داستانها و پیرفت های متعدد، نشانی مبرهن از این مبحث دارد. این پژوهش درنظردارد با به کارگیری موضوع کانونیسازی در روایت، خاصه وجه ایدئولوژیک آن را مورد تحقیق قرار دهد و بدین گونه به جهان بینی برتر در سراسر روایات: زال و رودابه، رستم و سهراب، رستم و اسفندیار و خسرو و شیرین و- توسعا شاهنامه- دست یابد. با سندکاوی و تجزیه و تحلیل داده های یافته شده، نتایج قابل تاملی حاصل آمد؛ تقدیرباوری و حاکمیت مطلق آن بر زندگی آدمی و همچنین ناگریزی انسان از مرگ و عدم غمخواری بر گذشته و مردگان، وجه ایدئولوژیکی غالب در تمامی روایات بررسی شده و شاهنامه است.

روایت، کانونی سازی، وجه ایدوئولوژی، شاهنامه فردوسی.