سید مسعود سلیمان پور - استادیار پژوهشی بخش تحقیقات حفاظت خاک و آبخیزداری، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان فارس، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، شیراز، ایران

امروزه محققان علوم آبخیزداری و مدیریت منابع آب، جهت نیل به اهداف اصلی خود و برون رفت از چالش های موجود، راهکار مدیریت یکپارچه ی حوزه های آبخیز را پیشنهاد و اجرا می نمایند. در این راهکار توجه جدی به حوزه ی آبخیز به عنوان واحد برنام ه ریزی واج را مد نظر می باشد. مدیریت جامع حوزه های آبخیز محلی برای اعمال برنامه ها و راهکارهای جمعی محور است، لذا برای تضمین موفقیت چنین برنامه هایی بایستی موارد زیست محیطی مورد توجه قرار گیرد. از این رو پژوهش حاضر، با رویکردی تحلیلی، طرح اولیه ای برای ایجاد یک جریان فکری کار آمد در مدیرت جامع حوزه های آبخیز ارائه می دهد که منطبق بر اصول زیست محیطی و در راس آن مباحث توسعه ی پایدار، با تکیه بر راهبرد مدیریت اکوسیستمی در ظرف مکانی حوزه های آبخیز باشد. رویکرد به نگرش اکوسیستمی در مدیریت کلان حوزه های آبخیز و لحاظ نمودن ظرفیت ها و محدودیت های سرزمین برای اجرای طرح های توسعه و تلاش در جهت احیاء توان طبیعی اکوسیستم از یک طرف و اجرای برنامه ها و پروژه های کاهش اثرات نامطلوب انسان و فعالیتهای زیست محیطی بر کیفیت منابع طبیعی از طرف دیگر، شاید بتواند در میان مدت و بلندمدت، روند نزولی افت کیفیت و کمیت منابع زیست محیطی را در حوزه های آبخیز اصلاح نماید. لازمه ی این رویکرد و ارتقاء فرهنگ جامع نگری، فراهم آوردن زمینه های گوناگون فرهنگی، قانونی، اجرایی و ایجاد مکانیسم های هماهنگی بین بخشی و بین گروههای مختلف مردمی با یکدیگر و با بخش های اجرایی و حاکمیتی می باشد. به نظر می رسد رسالت متخصصان و محققان عرصه هالی منابع طبیعی و محیط زیست در گسترش تحقیقات و مطالعات در زمینه ی مدیریت جامع حوزه های آبخیز با تاکید بر مبانی زیست محیطی و رویکرد اکوسیستمی، نقش محوری و پیشرو در ارتقاء کیفی مدیریت داشته باشد.

پایداری، حوزه های آبخیز، مدیریت جامع، منابع طبیعی، نگرش اکوسیستمی