چالش رسانه های جدید و ارزش های خانوادگی؛ به سوی رهیافتی همگرایانه و مشارکتی

با ظهور فناوری­ های رسانه ­ای جدید در چند دهه اخیر، به تدریج فرایندهای رسانه ­ای شدن خانواده مشاهده می ­شود. از طرف دیگر، تغییر ماهیت جسمانی رسانه­ های متحرک جدید از چیزی متعلق به فضای عمومی به فضای خصوصی، موجد جهان­ زیست ارتباطی جدیدی با عنوان ارتباطات خانه به دوشی می­ شود که در تقابل با عمومیت قلمروی خانه بوده و اسلوب کاربری رسانه ­های جدید را- همراستا با سایر عوامل و عناصر جهان اجتماعی مدرن- به سمت وسوی نوعی منش فردگرایانه رهنمون می سازد. در این میان، برخی از نظریه­ پردازان برآنند که رسانه­ ها- لزوما- استحاله کننده سنت­ های ارتباطی حاکم بر نهادهای سنتی نظیر دین و خانواده نخواهد بود؛ بلکه می ­تواند آنها را تغییر شکل داده و از حیاتی تازه برخوردار کنند. این مسئله به آن معناست که تکنولوژی­ های رسانه ­ای جدید، در تعارض ذاتی و جبری با ساختارهای ارتباطی سنتی و سنت ­های ارتباطی شفاهی حاکم بر جوامع قرار ندارند؛ لذا می ­توان از همگرایی تکنولوژی­ های ارتباطی جدید با نهادها و ارتباطات سنتی نظیر خانواده و دین نیز سخن به میان آورد، اما تحقق این همگرایی نهادی میان خانواده و رسانه­ های جدید- عمیقا- در گروی مشارکت رسانه­ ای والدین است؛ از این رو، بسیاری از محققان و سیاستگذاران با سابقه حوزه سواد رسانه ­ای، روی به رهیافت­ های همگرایانه و نهادگرایانه ­ای آورده ­اند که بتواند مواجهات و مصارف رسانه­ ای فرزندان را در بستر غیر رسمی و خودمانی خانواده و روابط خانوادگی سامان بخشد. برای تحقق این منظور، می ­توان مجموعه­ ای از سازوکارها و روش­ های حمایتی مشارکتی را برای نقش ­آفرینی والدین طراحی و پیاده نمود؛ سازوکارهایی که بخش عمده ­ای از آن، ناظر به شرایط محیطی و زمینه ­ای دریافت و مصرف رسانه­ ای است و بخش دیگر، معطوف به محتوای رسانه­ های جدید است. بر این مبنا و به ترتیب اولویت، دو رهیافت حمایتی مشارکتی برای والدین قابل اجرا خواهد بود؛ وساطت متنی و فرامتنی. بر این اساس، مهم­ترین هدف از اعمال وساطت­ های متنی، راهنمایی مستقیم و متن­ محور فرزندان، برای مقابله با محتواهای نامناسب در دسترس آنان است؛ مهمترین هدف از وساطت­ های فرامتنی نیز سوق دادن مقیاس فردی رسانه­ های شخصی جدید به کیفیتی جماعتی و خانوادگی با اتکا به عوامل محیطی مثبت و غیر مستقیم است. در این پژوهش تلاش شده است مطابق با مطالب بیان شده، چالش رسانه­ های جدید را در تقابل با ارزش ­های خانوادگی در مسیر حرکت به سمت رهیافتی همگرایانه و مشارکتی پی­ جویی نماید.

Keywords:

ارزش های خانوادگی , سواد رسانه ای , رسانه های جدید , رهیافت همگرایانه , رهیافت مشارکتی , وساطت های متنی , وساطت های فرامتنی