سیمانه پیش قدم - دانشجوی کارشناسی ارشد، دانشکده کشاورزی بیرجند
زهره علیزاده - استادیار گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی دانشگاه بیرجند
محمد ضابط - دانشیار گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی دانشگاه بیرجند

تنوع ژنتیکی در ژرم پلاسم گیاه، تعیین ساختار ژنتیکی و پتانسیل هر گونه گیاهی قبل از انجام هر کار اصلاحی و معرفی ارقام کیفی با عملکرد بالا، امری لازم و ضروری در توسعه استراتژیهای جمعآوری و حفاظت مواد گیاهی به عنوان منابع ژنتیکی میباشد. خارشتر یکی از گیاهان دارویی و مهم است که پراکنش وسیعی در ایران دارد. اطلاع از میزان تنوع ژنتیکی و روابط موجود بین ژنوتیپها کمک بزرگی در جهت حفظ ژرم پلاسم و برنامه های اصلاحی در گیاهان مختلف میکند. در این پژوهش در ابتدا 24 آغازگر SCOT برای غربالگری اولیه 22 ژنوتیپ جمعآوری شده خارشتر مورد استفاده قرار گرفت، که در نهایت 19 آغازگر باندهای واضح و چندشکلی بالایی نشان دادند. از مجموع 19 آغازگرscot بکار رفته در این تحقیق، تعداد 195 نوار که از وضوح بالایی برخوردار بوده و اندازه طول آنها بین 100 تا 1500 جفت باز بودند شمارش شدند. بیشترین قطعات تکثیر شده مربوط به آغازگرهای SCOT 1, SCOT 3, SCOT 6, SCOT 22 و SCOT12 با تعداد 13 نوار و کمترین تعداد قطعات تکثیر شده مربوط به آغازگر SCOT 28 با تعداد 5 نوار بوده است. با توجه به داده های نشانگر SCOT میانگین محتوای چندشکلی (PIC) بدست آمده 0/311 برآورد گردید. در گروه بندی انجام شده به روش تجزیه خوشه ای، اکوتیپهای مورد مطالعه به 3 گروه تقسیم بندی شدند. موقعیت اکوتیپها در خوشه با پراکنش جغرافیایی انها تطابق داشت. این نتایج نشان میدهد که خارشتر دارای تنوع ژنتیکی بالایی است و نشانگر SCOT به خوبی ژنوتیپهای خارشتر را بر اساس توزیع جغرافیایی و تشابهات اقلیمی از هم تفکیک نمود. آگاهی از این تنوع ژنتیکی میتواند اصلاحگران را در برنامه های اصلاحی به خصوص دورگیری بین اکوتیپهای دور، مطالعات تکاملی و طبقه بندی یاری نماید.

خارشتر، تجزیه خوشه ای، محتوای اطلاعات چندشکلی، SCOT