علی پاک - دان

مشکلات رو به رشد مناطق حساس ساحلی در سرتاسر جهان در چند دهه گذشته، توجه سازمان‌های بین‌المللی را به نابسامانی اوضاع این مناطق با ارزش معطوف نموده است. این توجه در سال‌های پایانی قرن گذشته منجر به توصیه برقراری یک نظام مدیریت فرابخشی و همه جانبه‌نگر تحت عنوان مدیریت یکپارچه مناطق ساحلی ( Integrated Coastal Zone Management) گردید. مدیریت یکپارچه مناطق ساحلی که از سال 1965 در برخی از کشورها به کار گرفته شده بود، براساس سند نهایی کنفرانس محیط زیست و توسعه سازمان ملل متحد در سال 1992 تبدیل به یک اقدام مشترک جهانی گردید[1]، به نحوی که در حال حاضر در اغلب کشورهایی که دارای خط ساحلی هستند تجربه مدیریت یکپارچه مناطق ساحلی در مقیاس محلی، منطقه‌ای یا ملی آغاز شده است. جمهوری اسلامی ایران نیز که یکی از امضا کنندگان سند کنفرانس بین‌المللی محیط زیست و توسعه (1992) می‌باشد، از سال 1379 اقدامات مفیدی را در این راستا آغاز نموده است. از موضوع « مدیریت یکپارچه مناطق ساحلی» در راهکار شماره 40 فصل راه و ترابری قانون برنامه سوم توسعه و نیز در ماده 63 قانون برنامه چهارم توسعه به صراحت نام برده شده است و دولت خود را موظف به آزادسازی حریم دریا، جلوگیری از تخریب این مناطق حساس و پر ارزش، و ساماندهی سواحل کشور نموده است. با آنکه مرحله اول مطالعات طرح مدیریت یکپارچه مناطق ساحلی کشور در سال 1383 با موفقیت به پایان رسید و مراحل دوم و سوم آن نیز در حال حاضر توسط سازمان بنادر و کشتیرانی به نمایندگی از طرف وزارت راه و ترابری و هجده ارگان دریایی کشور در حال انجام است، شواهد حاکی از آن است که برقراری نظام مدیریت یکپارچه (ICZM) در طول حدود 3000 کیلومتر خط ساحلی در سواحل شمال، جنوب و نیز جزایر کشور با اقلیم‌های متفاوت و مسائل و مشکلات مختلف، با چالش‌های متعددی روبروست. چالش‌هایی که در مسیر تحقق مدیریت یکپارچه در مناطق ساحلی کشور قابل پیش‌بینی است بعضاً نظیر چالش‌هایی است که دیگر کشورها نیز با آن دست به گریبان بوده‌اند و از آن جمله می‌توان به ناکارآمد بودن ساختار متولی اعمال مدیریت یکپارچه، پایین بودن سطح دانش فنی کارشناسان درگیر، عدم تخصیص بودجه و اعتبارات کافی، عدم آمادگی جوامع ذینفع محلی، مشکلات حقوقی و قانونی، و دیر بازده بودن طرح‌های مدیریت یکپارچه در سواحل اشاره کرد. با این حال چالش‌های دیگری نیز وجود دارد که جنبه بومی داشته و به ویژگی‌های خاص هر کشور ارتباط پیدا می‌کند. در مقاله حاضر پس از مروری بر تجربیات جهانی درخصوص برقراری مدیریت یکپارچه و مسائل و مشکلاتی که کشورهای مختلف با آن مواجه بوده‌اند، چالش‌های برقراری مدیریت یکپارچه در سواحل کشور مورد بررسی قرار می‌گیرد.

مناطق ساحلی، مدیریت یکپارچه، ICZM، ایران