استفاده مشاعی ازمراتع، فرصت یا تهدید

منابع طبیعی به مجموعه مواهب و ثروتهای خدادادی اطلاق میشود که به رایگان در اختیار بشر قرار گرفته است. نقش مراتع در حیات انسانها به عنوان بستر توسعه پایدار بر کسی پوشیده نیست. نظامهای بهره برداری از منابع تجدید شونده در هر دوره یا مقطع زمانی تحت تاثیر تحولات تاریخی و یا اجتماعی کشورها، متفاوت بوده است . دیدگاههای اندیشمندان نیز بی تاثیر از شرایط حاکم نبوده است ولی انچه مسلم است بسیاری از این منابع به شکل مشاعی مورد استفاده قرار می گیرند. گفتمان منابع مشاعات از طریق اقتصاد دان انگلیسی ویلیام فورستر لوید مطرح شده و با تراژدی مشترکات گرت هاردین و مفهوم و سایرین تداوم می یابد. در کشور ایران نیز به تبعیت از ریچاردز استرام و تئوری های قواعد حفظ دارایی مشترک مشاع تئوری اخیر، از سال 1342 شمسی، مدیریت دولتی جایگزین مدیریت های خصوصی مراتع گشت. مراتعی که حدود 97 درصد از آن به شیوه مشاعی مورد استفاده قرار می گیرد. اکثر تحقیقات صورت گرفته در کشور نشان می دهد که مراتعی که مدیریت واحدی داشته اند نسبت به مراتع مشاعی از وضعیت بهتری برخوردار بوده اند. برخی دیگر نیز به نقش موثر شیوه مدیریت مشاعی در حفظ این منابع اشاره داشته اند. نتایج و عقاید متفاوت در این زمینه ما را بر آن داشت تا جنبه های مثبت و منفی استفاده مشاعی از مراتع از دیدگاه عشایر به عنوان بهره برداران مستقیم بخش عظیمی از این منابع مورد بررسی و تحلیل قرار گیرد. داده ها بصورت میدانی از طریق تکنیک بحث گروهی متمرکز جمع آوری گردید. نتایج حاصله نشان داد که از دیدگاه بهره برداران هر یک از شیوه های بهره برداری مشاعی و افرازی) انفرادی( مزایا و معایبی دارند ولی در کل دولت می تواند در مدیریت مراتع با برسمیت شناختن عرفهای محل در خصوص نحوه استفاده مشاعی از مراتع، موفق عمل نماید. حامی و مردم حافظ قانونی باشند. بدین ترتیب مشکل دام مازاد در مشاعات نیز قابل حل خواهد بود.

Keywords:

مراتع , استفاده مشاعی , فرصت , تهدید , ایران