سعید شرفی - استادیار گروه مهندسی محیط زیست دانشگاه اراک
نیلوفر میرکریم - دانشجوی کارشناسی ارشد مهندسی محیط زیست دانشگاه اراک

بیشترین خسارات ناشی از تغییرات اقلیمی متوجه مناطق غرب و شمال غرب کشور بوده است. به دلیل افزایش غلظت گازهای آلاینده در اتمسفر، اقلیم کره زمین و در نتیجه رشد و نمو گیاهان تغییر محسوسی را نشان داده است. به لحاظ مشابه نبودن تغییرات اقلیمی در مناطق و حتی ماه های مختلف سال، تغییر اقلیم باید در هر منطقه به طور جداگانه ارزیابی شود. از این رو، در این بررسی، هدف به ارزیابی تغییر چند متغیر اقلیمی در 60 سال گذشته کرمانشاه و تاثیر آن بر فنولوژی ارقام هاشم، جم، بیونیژ و آرمان نخود معطوف گردید. در بتدا، با تهیه یک برنامه ساده به زبان برنامه نویسی کیوبیسیک، اقدام به محاسبه مقادیر ماهانه متوسط متغیرهای اقلیمی شامل متوسط دمای حداکثر و حداقل ماهانه ، دمای شب هنگام، تشعشع خورشید و شمار روزهای با دماهای کمتر از صفر درجه سانتیگراد و بیشتر 30 درجه سانتیگراد در سال های 1330 لغایت 1390 شد. پس از برازش رگرسیون خطی روی داده ها، از مشتق معادله (شیب خط) برای نشان دادن کاهشی و یا افزایشی بودن و همچنین سرعت تغییر متغیرها استفاده گردید. نتایج نشان داد که افزایش شمار روزهای با دماهای کمتر از صفر درجه سانتیگراد در ماه آذر، و بیشتر شدن تعداد روزهای با دماهای بیشتر از 35 درجه سانتیگراد در ماه های خرداد، تیر، مرداد و اوایل شهریور معنی دار بود. به غیر از فصل زمستان (به اضافه نیمه اول فروردین)، در مابقی فصل ها به ویژه ماه خرداد، در دمای شب هنگام و دمای حداقل افزایش دیده شد. بیشتر شدن دمای حداکثر، تنها در مرداد و شهریور معنی دار به دست آمد. تغییر مقدار تشعشع خورشید از نظر آماری قابل اغماض بود. به طور کلی بر اثر گرمایش، روز تا سبز شدن ارقام مورد بررسی به طور یکسان کاهش یافت. در مراحل نموی دیگر شامل روز تا مرحله سبز شدن و روز تا رسیدگی نیز کاهش دیده شد. این در حالی است که طول دوره پر شدن دانه از گرمایش تاثیر نپذیرفت. در اثر تقلیل درصد بذور سبز شده در مزرعه، زمان تا بسته شدن کانوپی تحت تاثیر قرار گرفت.

بارندگی، تراکم کاشت، تغییر اقلیم، فنولوژی، مدلسازی