عسکر غنی - گروه علوم باغبانی، دانشکده کشاورزی دانشگاه جهرم، جهرم، ایران
حسین احتشامی - گروه گیاهان دارویی، دانشکده کشاورزی دانشگاه جهرم، جهرم، ایران
سعیده محتشمی - گروه علوم باغبانی، دانشکده کشاورزی دانشگاه جهرم، جهرم، ایران

گیاه عنصل با نام علمی Urginea maritima متعلق به خانواده لیلیاسه که در ایران تنها دارای یک گونه دائمی علفی پیاز دار می باشد که در مناطق جنوبی ایران (خورزستان و فارس) و معمولا در جنگل های بلوط و گاهش قبرستان ها رویش دارد. پیاز عنصل از اواسط زمستان تا اواخر بهار سرسبزی خود را در طبیعت حفظ می کند و با گرم شدن هوا، آرام آرام زرد و خشک می گردد. اما در تابستان و شدت گرما (در شرایط بدون برگ) گل آذین زیبای این گیاه ظاهر می شود که گل های نسبتا پایا و پر دوامی دارد. از نظر خواص دارویی، طبق تحقیقات انجام شده جایگزین بسیار بالقوه ای برای گل انگشتانه جهت کمک به قلب ضعیف، درمان روماتسیم و التیام زخمها می باشد. صرف نظر از منطقه رشد، کاربرد اصلی این گیاه در درمان اختلالات قلب و عروقی، بیماری های بیماری های تنفسی، عوارض استخوانی و مفاصل و مشکلات پوستی است. همچنین این گیاه حاوی بوفادینولیدها (گلیکوزیدهای قلبی) است. علاوه بر این، ترکیبات فنلی، فیتوسترول ها، پروتئین ها و اسکلریک اسید نیز از این گونه استخراج شده است. از میان گلیکوزیدهای قلبی جدا شده این گونه، داروهای ضد سرطان نیز تولید می شود. سایر تاثیرات بیولوژیکی این گیاه شامل اثرات ضد التهابی، آنتی اکسیدان، ضد باکتری، ضد ویروس، ضد قارچ و ستوتوکسیک می باشد. پیاز عنصل اثر تحریک کننده روی پوست بدن دارد و اگر روی پوست اثر داده شود تولید قرمزی و تاول می کند. متاسفانه در سال های اخیر در فصل زمستان پیازهای این گیاه توسط بومیان از خاک بیرون آورده می شود و به عنوان نرگس هلندی به فروش می رسد که خطر جدی در جهت انقراض این گیاه محسوب می شود و لازم است تحقیقات لازم در راستای اهلی سازی و کشت این گیاه ارزشمند انجام گردد. همچنین به نظر می ردش علاوه بر خواص دارویی ارزشمند، این گیاه دارای پتانسیل بالای زینتی نیز می باشد.

عنصل، گیاهان بومی، گلیکوزیدهای قلبی، اهلی سازی، زینتی