علی کریمی - دانشگاه آزاد اسلامی واحد کازرون
عبدالخالق نوروزی - دانشگاه آزاد اسلامی واحد کازرون
محمد فخار - دانشگاه آزاد اسلامی واحد کازرون

هدف: فاسیولوز یکی از مهمترین بیماری های مشترک بین انسان و دام است که در ایران توسط دو گونه هپاتیکا و ژیگانتیکا ایجاد می شود. ایران از حیث بروز و شیوع این بیماری در دام وانسان مورد توجه خاص جهانی است به طوری که به عنوان مثال همه گیری فاسیولوز انسانی در طی سال های 68-1367 استان های شمالی کشور به عنوان وسیع ترین همه گیری این بیماری در دنیا شناخته شده است . وجود هر دو گونه فاسیولا در ایران باعث بروز تفاوت های فنوتیپی و مورفومتری دو گونه مذکور شده است که لزوم بررسی آن ها امری ضروری می باشد. مواد و روش کار: تعداد 200 نمونه فاسیولا هپاتیکا و فاسیولا ژیگانتیکا بالغ از کبد گوسفند و گاو کشتار شده در استان فارس جمع آوری گردید. نمونه ها قبل از نگهداری و رنگ آمیزی سه بار با بافر سالین فسفات (7/6 =PBS, pH ) شست و شو داده شدند. به منظور مقایسه تعداد 40 نمونه فاسیولا هپاتیکا و فاسیولا ژیگانتیکا تعریف شده از مناطقی که آلودگی با یک گونه وجود دارد (فرانسه و بورکینافاسو) نیز مورد آزمایش قرار گرفتند. در این بررسی شاخص های فنوتیپیک و مورفومتریک با استفاده از عدسی چشمی مدرج و نرم افزار کامپیوتری مورد اندازه گیری و ارزیابی قرار گرفتند. نتایج و بحث : نتایج تحقیق حاضر نشان داد که شاخص های مورفومتریک عرض بدن و عرض مخروط راسی در نمونه های فاسیولا هپاتیکا کمتر از فاسیولا هپاتیکا تعریف شده می باشند. همچنین نمونه های فاسیولا ژیگانتیکا آزمایش شده طویل تر و باریک تر از نمونه های تعریف شده اند. وجود همپوشانی در نسبت طول به عرض بدن و فاصله بادکش شکمی تا انتهای خلفی بدن (که از متغیرهای اصلی گروه بندی نمونه های فاسیولا محسوب می شوند) وجود سه شکل فاسیولا هپاتیکا، فاسیولا ژیگانتیکا و فاسیولای حد واسط را مشخص می کند. این اولین بار است که نمونه های حد واسط فاسیولا توسط روش مورفومتریک در استان فارس تشخیص داده می شوند. نمونه های حدواسط فاسیولا از نظر شاخص های مورفومتریک عرض بدن و عرض مخروط راسی کوچکتر از فاسیولا هپاتیکا تعریف شده و بزرگتر از فاسیولا ژیگانتیکا تعریف شده هستند. در این بررسی نتیجه گیری شد که طیف وسیعی از تنوع ریختی در نمونه های فاسیولای گوسفند و گاو استان فارس وجود دارد که در این میان نسبت طول به عرض بدن و فاصله بادکش شکمی تا خلف بدن به عنوان دو شاخص مورفومتریک مفید در شناسایی تنوع داخل و بین گونه ای جمعیت فاسیولای بالغ می توانند مورد استفاده قرار گیرند.

فاسیولا، فنوتیپ ، مورفومتری