نقد مطالعات توسعه اقتصادی و اشتغال زایی نواحی روستایی در برنامه ششم توسعه

مطالعات اشتغال زایی روستایی در استان های کشور از آغاز برنامه ششم و بر اساس ماده 27 قانون برنامه از سال 1396 آغاز شده و مقرر گردید در هر سال از برنامه مطالعات 5000 روستا در استان های کشور(در مجموع 5 سال 25 هزار روستا) انجام گیرد. تحقیق حاضر مبتنی بر تجارب نگارنده در مطالعات برنامه توسعه اقتصادی و اشتغال زایی روستایی و مرور مستندات رسمی در سه سطح ملی، استانی و محلی و مطالعات میدانی در نواحی روستایی استان مرکزی در سال 1397 است. بررسی های اولیه نشان داد که استان مرکزی با مسایل کلیدی در زمینه های مهاجر فرستی سکونتگاه های روستایی، تغییرات ساختار سنی و جنسی جمعیت روستایی، ترکیب سنی موثر در تولید روستایی، برقراری ساختار سنتی تولید، کم آبی(آب های سطحی و زیر زمینی) و اقتصاد درون زای روستایی با تحولاتی در طی نیم قرن اخیر روبرو بوده است که عمدتا و به ترتیب به دلایل صنعتی شدن شهرهای استان مرکزی، مهاجرت های روستایی و فقدان مهارت های متنوع معیشت در نواحی روستایی، دگرگونی ترکیب نیروی کار و فقدان برنامه تولید تجاری، عدم تحول در ساختار سنتی تولید، تغییرات اقلیمی و برداشت بی رویه منابع آب، و در نهایت فقدان مشارکت در زنجیره تولید صورت گرفته است. مرور مسایل کلیدی در روستاهای استان و عوامل موثر بر این مسایل نشان می دهد برنامه توسعه اقتصادی و اشتغال زایی روستایی نیازمند توجه به مسایل مهم در روند مطالعات و اجرا است. یافته های تحقیق نشان داد که در روند مطالعات اشتغال زایی روستایی توجه به شش مولفه کلیدی ضروری است. نخست، لزوم توجه به مطالعات جغرافیای تاریخی و زندگی اقتصادی گذشته روستاها در روند مطالعات و روش شناسی. دوم، بازبینی در رویکرد اشتغال زایی روستایی به صورت نقطه ای و در سطح یک روستا که ادامه سیاست های پیشین در امر توسعه روستایی به شمار رفته و احتمالا نتایج پیشین را به همراه دارد، از اینرو تا حد زیادی و در بسیاری از نواحی روستایی کشور، مطالعات اشتغال زایی در مقیاس ناحیه ای می تواند نتیجه مورد انتظار را فراهم آورد. سوم، قابلیت انجام برنامه اشتغال زایی با نگاه کارآفرینی در نواحی روستایی تقریبا غیر ممکن است. چهارم، تمرکز برنامه اشتغال زایی روستایی بر نگرش مسوولانه به جای تلقی انجام وظایف اداری برای سازمان ها و نهاد های مداخله کننده در سطوح روستا و شهرستان. پنجم، لزوم توجه به مشارکت واقعی روستاییان در فرایند مطالعات و بویژه اجرای برنامه، و در نهایت ششم، ضرورت انعطاف شرح خدمات از سطح ملی به مقیاس های ناحیه ای و حتی محلی.

Keywords:

اشتغال زایی روستایی , اقتصاد روستایی , برنامه ششم , استان مرکزی.