محمدابراهیم ایرج پور - دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه پیام نور
زهرا سواری دهقی - کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی

به سبک بازگشت چندان توجهی نشده و شاعران و نویسندگان بسیاری از این دوره ناشناس باقیمانده اند. یکی از ویژگیهای محیط ادبی و اجتماعی عصر قاجار این است که شاهان و شاهزادگان قاجاری بیش از تمام ادوار تاریخ شعر فارسی به شعر توجه داشتند به شهادت تذکره های متعدد و منابع فراوان بنابراین دیوانهای زیادی از آنان به جا مانده است. به گونه ای که میتوان نتیجه گرفت، عصر قاجار اگرچه از لحاظ سیاسی ضعیف می نموده است ولی از لحاظ فرهنگی و ادبی قابل توجه و بررسی ویژه است. از جمله این شاهزادگان قاجاری، میرزا عبداالله فرزند یازدهم فتحعلی شاه و متخل6ص به دارا است. شاهزاده عبداالله میرزا متولد1211 ق. و درگذشته به 1262 ق. است. در سن سیزده سالگی با پیشکاری و وزارت حمدتقی علی آبادی ملق6ب به صاحب دیوان که از منشیان خاص فتحعلی شاه بود به حکومت زنجان منصوب شد و حدود دو دهه بر آن شهر حکمرانی کرد. او واپسین سالهای عمر خود را در تهران و به دور از مشاغل حکومتی، صرف همنشینی با علما و ادبا و تالیف آثار ادبی و سرایش شعر کرد. عبداالله میرزا را شاهزادهای ادیب توصیف کرده اند. از اصول نظم و نثر اط6لاع داشت و دیوان او بالغبر هفت هزار بیت مشتمل بر قصاید، غزلیات، مخمس، مثنوی، قطعات، رباعیات، فردیات و مراثی است. از آنجا که تاکنون تصحیحی بر آن انجام نگرفته علاوه بر جنبه ادبی آن از لحاظ اط6لاعات ارزشمند تاریخی سودمند است. از دیوان دارا هفت نسخه موجود است که بر مبنای شیوه نسخه اساس و با مقابله سه نسخه مجلس، مل6ی و گلستان (سلطنتی) مقابله و بررسی شده است.

تصحیح، نسخه خطی، نظم، میرزا عبداالله دارا.