شاهنامه فردوسی و جاده ابریشم

آوازه رستم و شاهنامه فردوسی علاوه بر جهان ایرانی، در قفقاز و آناطولی، شبه قاره و برخی نقاط دیگر جهان پیچیده است. در سالن ورودی فرودگاه بی شک در قرقیزستان بر دیواری بزرگ نقش از سیمرغ با قطعات ریزموزائیکی ترسیم شده است. در شهر آستانه پایتخت قزاقستان در میدان مرکزی شهر، یادبودی نمادین به نام بایترک افراشته شده است که همان درخت زندگی است و در میانه شاخه های نمادین و تنومند آن، گویی کروی به معنای تخم سیمرغ در آن قرار داده شده است. در شهر سمرقند، در بلوار مرکزی در نزدیکی مجسمه بزرگ امیر تیمور، هتلی قرار دارد که نام آن شناهنامه است و در کنار هتل خیابانی باریک به نام خیابان ابوالقاسم فردوسی وجود دارد که یکی از محصالت قدیمی شهر سمرقند است. در مسیر جاده ابریشم در بین ملل مسلمان ترکستان (آسیای مرکزی و اویغورستان چین) نام های اشخاص برگرفته از شاهنامه همچون رستم بسیار می توان یافت. تا پیش از حکومت شوراها، در قزاقستان و ازبکستان در بین جمهزیه دخترانی که به خانه بخت می رفتند یک جلد شاهنامه قرار می دادند که نماد خوشبختی و آرزوی آینده ای درخشان برای عروس و داماد بوده است. در گرجستان شاهنمامه فردوسی در قرن دوازدهم میلادی در دوره پادشاهی ملکه تامار به زبان گرجی ترجمه شده است. نام های شاهنامه ای هنوز هم در بین گرجیان یافت می شود. شوربختانه در تهران هیچ خیابانی، پارکی و میدانی به نام شاهنامه یا رستم نیست. در سنت پترزبورگ روسیه مسلمانان آذری غذاخوری بزرگی را به نام رستم و به افتخار قهرمان شاهنامه رستم نامیده اند. در این مقاله گسترش شاهنامه در مسیر جاده ابریشم در آسیا مرکزی و قفقاز و ترکیه و افغانستان مورد بررسی قرار گرفته است.

Keywords:

شاهنامه , فردوسی , آسیای مرکزی , قفقاز , افغانستان , ترکیه