فاطمه فخری - کارشناس مسئول کتابخانه تخصصی جغرافیای آستان قدس رضوی
سیدعلی کرامتی مقدم - مشاور مطالعاتی کتابخانه تخصصی ادبیات فارسی آستان قدس رضوی

آب، آشناترین عنصر تاثیرگذار برای حیات بشر است. بخش مهمی از نمادپردازی های مربوط به اجزای طبیعت را بایددر نمادینگی آب در اساطیر جستجو کرد. برای درک مفاهیم نمادین و اسطورهای آب باید منشا پیدایش و پدیدار شدنآن را، از چشمه ها، قنات ها و چاه ها گرفته تا بستر جریان آن یعنی رودخانه ها و کانال های زیرزمینی و حتی مقصد نهاییآن یعنی دریاچه ها، دریاها و اقیانوس ها بررسی کرد. اندیشه های مختلف بشر درباره نظام طبیعت و تاثیر متقابل طبیعت وبشر در متون به جا مانده از نسل های مختلف قابل واکاوی است. شاهنامه یکی از متون حماسی ایران به شمار می رود کهدر حد گستردهای به توصیف رودخانه ها و دریاها پرداخته و بسیاری از مفاهیم ذهنی و اندیشه های ایرانی را در این بارهبیان کرده است. سوال آن است که رودها و دریاها چه جایگاهی در ذهن مردم ایران و به خصوص در اندیشه فردوسیداشته است و سراینده شاهنامه چگونه به این پدیده حیات نگریسته است. به نظر می رسد دیدگاه حماسی فردوسی درنگرش او به آب، رودخانه و دریاها تاثیر گذاشته باشد. در این مقاله ابیاتی از شاهنامه که در آن از رودها و دریاها یاد شدهاستخراج و مبنای کاربرد آنها در داستانهای حماسی نقد و بررسی شده است.

شاهنامه، آب، دریا، رود و کاربرد سیاسی و ادبی