روح الله آهنگران - حوزه علمیه قم

اراده در دو چهره ی باطنی و ظاهری نمود می یابد که با لحاظ ماده ی 191 و ماده ی 196 قانون مدنی در صورت تزاحم این دو چهره، عقد تابع اراده ی واقعی (باطنی) طرفین خواهد بود؛ گرچه مقنن از لزوم حفظ نظم معاملات نیز غافل نبوده و در مواردی همچون ماده ی 224 قانون مدنی، الفاظ عقود را محمول بر معانی عرفیه می داند. قانون مدنی ایران به تبعیت از فقه، نظریه ی تفکیک قصد و رضا را پذیرفته است و اثر خلق و ایجاد در عمل حقوقی را برای قصد انشاء [اراده انشایی] به رسمیت شناخته است. حقوقدانان فرانسوی اراده و قصد را متفاوت از رضایت دانسته و تحقق عمل حقوقی را به موجب رضایت می دانند. در حقوق فرانسه نظریه ی قصد انشاء وجود ندارد، زیرا اراده یک کیفیت نفسانی محسوب می شود و با اراده ی انشایی در حقوق ایران، که یک فعل نفسانی و خالق امر اعتباری [عقد و ایقاع] است، متفاوت است. علیرغم اینکه با بررسی مراحل شکل گیری اراده و وجوه افتراق قصد و رضا درمی یابیم که قصد و رضا دو مفهوم مجزا هستند و به عنوان دو عنصر مستقل در ماده ی 190 قانون مدنی ذکر شده اند؛ لیکن این قصد است که عنصر سازنده ی عقد می باشد و رضا تنها شرط اعتبار آن محسوب می شود. با این اوصاف، عقد در حالت فقدان قصد، باطل و درصورت فقدان رضا، غیرنافذ خواهد بود. در این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی سعی در بررسی اراده انشایی در حقوق ایران فرانسه خواهیم داشت.

اراده انشایی، حقوق فرانسه، عقد، اراده باطنی، قرارداد