محمد حسین دانشفر - دانشجوی دکتری گرایش حقوق جزا جرم شناسی دانشگاه آزاد اسلامی اصفهان خوراسگان
منیره دانشفر - کارشناسی ارشد فقه و حقوق اسلامی دانشگاه شهرکرد

قواعد فقھی فرمول ھای کلی ھستند که در ابواب مختلفی جریان دارند و منشاء استنباط احکام جزئی ھستند که از جمله ی آن ھا قاعده ی اشتراک بین عالم و جاھل است. اشتراک در اصطلاح فقھی عبارت است از این که یک حکم تکلیف یا وضعی شامل ھمه ی مسلمین اعم از زن ومرد، صغیر و کبیر، عالم و جاھل می شود، و ھمه ی افراد مخاطب احکام شرعی و قانونی قرار گیرد. از جمله فروعات این قاعده اشتراک عالم و جاھل است. منظور از قاعده ی اشتراک احکام بین عالم و جاھل این است که تمام افراد مکلف، مخاطب احکام الھی قرار می گیرند، خواه نسبت به حکم علم داشته باشند یا خیر. ادعای نوشتار حاضر این است اولا قاعده ی اشتراک یک قاعده ی اصولی است و ثانیا افراد جاھل نیز مانند عالم در مرحله ی تشریع مکلف به احکام ھستند ولی در مرحله ی تنجز تکلیفی ندارند و معذورند، مگر اینکه مقصر باشند، که در این صورت نسبت به کوتاھی در یادگیری مستحق مجازات الھی ھستند، ھمین مبنا در مسئولیت کیفری نیز مورد توجه قانون گذار بوده است.

قاعده، اشتراک عالم و جاهل، مسئولیت کیفری