کورش مومنی - دانشیار گروه معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه صنعتی جندی شاپور دزفول، دزفول، ایران
فاطمه احمدی اصل - کارشناسی ارشد مهندسی معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه صنعتی جندی شاپور دزفول، دزفول، ایران

ایوان به عنوان یکی از عناصر پایدار معماری ایرانی فضایی است مسقف که از سه طرف بسته و از جلو به حیاطی گشوده شده و در ترکیب با فضاهای باز و فضاهای زیستی بسته به عنوان فضایی نیمه باز ایفای نقش میکند. در تحقیق حاضر ایوان عاملی در بالا بردن غنای فضایی خانه های سنتی و عنصری دعوت کننده در معماری خانه های ایرانی مطرح است. هدف از نگارش این مقاله شناخت و دستیابی به ویژگی های خاص معماری ایوان در خانه های سنتی دزفول به جهت استفاده از این ویژگیها و تناسبات در ساخت و سازهای نوین میباشد. مقاله حاضر به روش توصیفی تحلیلی و با استفاده از منابع و اسناد کتابخانه ای و از روش میدانی و تحلیل اطلاعات به بررسی ویژگیهای ایوان از نظر ساختاری میپردازد. بررسی اولیه نشان میدهد که ایوان در این خانه ها در دو نوع ایوان با پوشش طاقدار و ترکیبی از نوع ستوندار و طاقدار دیده میشود. بررسی هندسه در ایوانهای مورد مطالعه نشان میدهد که بیشترین هندسه به کار گرفته شده، دو مربع کنار هم و نوع مستطیل رادیکال سه میباشد. و همچنین نسبت اندازه عرض به عمق، حدود یک به دو میباشد که از اینجا میتوان به عمیق بودن ایوان در خانه های سنتی دزفول رسید. از بررسی نسبت عرض به ارتفاع در نمونه هایی که ایوان تا طبقه دوم میرسد، تناسب یک به دو مشاهده میشود، و در خانههایی که ارتفاع ایوان در حدود یک طبقه است، فراوانی نسبت یک به یک مشاهده میشود که گویای هندسه مربع در نمای ایوانهای یک طبقه است. عدم تقارن ایوان نسبت به حیاط و نمای خانه ها نیز ویژگی دیگری است که در اکثر نمونه های منتخب به دست آمده است.

معماری اسلامی، معماری ایرانی، خانه سنتی، ایوان، شهر دزفول.