عبدالباسط عرب یوسف آبادی - عشو هیات علمی دانشگاه زابل
فواد عبدالله زاده - عضو هیات علمی دانشگاه زابل
فرشته افضلی - عضو هیات علمی دانشگاه زابل

گفتمان که به شیوه خاص سخن گفتن اطلاق می شود، از منظرهای مختلفی بررسی می شود که به آن تحلیل گفتمان می گویند. در تحلیل گفتمان با ارزیابی سطوح گوناگون متن، امکان دستیابی به برداشتی جدید و عمیق از متون گفتاری یا نوشتاری فراهم، و تعاملات زبان با ساختارهای فکری اجتماعی کشف می شود. این شاخه از تحلیل می تواند جایگاه ویژه ای در مطالعات قرآنی یابد؛ چراکه تحلیل ساخت های گفتمان مدار قرآن، به کشف ایدئولوژی پنهان در پس همه آیات می انجامد. پژوهش حاضر در تلاش است با تکیه بر روش توصیفی تحلیلی و با استناد به الگوی ون لیوون (2008 م.) که با تاکید بر اهمیت کارگزاران اجتماعی گفتمان پایه ریزی شده است، نظام گفتمانی سوره جن را تحلیل نماید. این سوره به دلیل شرح فشرده داستان گروهی از جنیان به عنوان کارگزاران اجتماعی گفتمان، کنش های گفتاری شایسته توجهی دارد. بنابراین، از منظر ون لیوون تحلیل پذیر خواهد بود. بررسی ها نشان از آن دارد که در این سوره، مولفه های گفتمانی مبتنی بر اظهار (بسامد 172) در مقایسه با مولفه های مبتنی بر پوشیدگی (بسامد 24) بسامد بالایی دارد و این بدان معناست که خداوند در یک خلاقیت سبکی، مخاطب را با نام افراد، گروه ها، مکان ها و زمان هایی که کارگزاران اجتماعی (= جنیان) در آن نقش فعال دارند، آشنا می سازد.

تحلیل گفتمان, گفتمان مدار, کارگزار اجتماعی, ون لیوون, قرآن کریم, سوره جن.