سید احمد مهدی نیا - دانشگاه جامع امام حسین (علیه السلام)
پرویز رفعتی - دانشگاه جامع امام حسین (علیه السلام)

شفت به عنوان یکی از اجزای مهم سازه زیرزمینی و تونل، نقش اساسی در پایداری و استمرار حیات و کارآیی سازه متناسب با عملکرد آن، به ویژه در زمان بحران ایفا می کند. این سازه یک معبر عمودی یا شیب دار (مایل) در زمین است که با کاربری های مختلف نظیر مسیر تهویه و کانال تاسیسات، خروجی اضطراری، مسیر میانبر، استخراج مواد معدنی و نیز دسترسی اضطراری در زمان بحران به یک تونل، ساخته می شود. کاربرد اصلی شفت در تونل و هر سازه زیرزمینی، تامین هوای تازه برای افراد و تجهیزات (سرمایش، گرمایش، دیزل ژنراتور، ترانس برق، UPS و غیره) و خروج هوای گرم، گاز و دود دستگاه ها و دیزل ژنراتورها می باشد. شفت با توجه به میزان روباره، نوع پروژه، شرایط بهره برداری، تعداد نیروی انسانی، تعداد و نوع دستگاه ها و تجهیزات و به طور کلی نوع کاربری و بهره برداری، به صورت متفاوت طراحی و اجرا می گردد. از آنجایی که از یک طرف شکل ظهور شفت در سطح زمین، با عنایت به میزان روباره، مورفولوژی و توپوگرافی، نقطه ضعف پروژه و منشاء اثر تهدید محسوب می گردد و از طرفی دشمن با عنایت به توان ما در احداث سازه های امن، استراتژی تولید سلاح های خاص خود را تنظیم می کند، در این مقاله سعی گردید با بررسی شفت ها به عنوان نقاط آسیب پذیر تونل، راهکارهای کاهش آسیب پذیری، بهبود کارآمدی و افزایش ضریب ایمنی آن مورد بررسی قرار گرفته و با ارائه راهکارهای عملی و تمهیدات پدافند غیرعامل نظیر مکان یابی مناسب، رعایت اصول استتار، فریب و اختفاء، افزایش ضرایب ایمنی سازه دهانه شفت، ایجاد شکست، انحراف و اجرای موجگیر در شفت قائم و مایل به منظور کاهش اثر موج انفجار و تمهیدات دیگر از آسیب احتمالی جلوگیری و یا میزان آن حداقل گردد.

پدافند غیرعامل, سازه های امن, شفت, آسیب پذیری