صفرعلی صفوی - استادیار پژوهش بخش تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان اردبیل سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، اردبیل، ایران

زنگ زرد جو با عامل Puccinia striiformis f. sp. Hordei یکی از بیماری های مهم جو در بیشتر نواحی کشت این محصول در جهان بوده و در برخی سال ها در نتیجه همه گیری بیماری خسارت های شدیدی را موجب می شود. در ایران نیز این بیماری به دلیل کشت ارقام حساس و یا ظهور پاتوتیپ های جدید، در برخی نواحی کشور در حال گسترش است. در این پژوهش به منظور بررسی مقاومت ارقام جو، واکنش های گیاهچه ای و گیاه کامل 29 رقم جو همراه با شاهد حساس ارزیابی شدند. واکنش گیاهچه ای در شرایط گلخانه ای با استفاده از پاتوتیپ های زنگ زرد جو (PSH-85و PSH-74و PSH-51 , PSH-89) و زنگ زرد گندم (6E150A+,Yr27) ارزیابی شد. واکنش گیاه کامل نیز با اندازه گیری شدت نهائی بیماری (FRS) و ضریب آلودگی (CI) تحت شرایط آلودگی طبیعی با دوبار آلودگی مصنوعی در اردبیل ارزیابی گردید. آلودگی مصنوعی طی سال زراعی 90-1389 با مایه زنی اینوکلوم زنگ زرد جو و گندم انجام شد. نتایج ارزیابی مقاومت نشان داد که ارقام ارم، D10 شوری 5، تاپر، گوهر جو، افضل همراه با ترش دارای بالاترین مقادیر شدت نهائی بیماری (FRS) و ضریب آلودگی (CI) بودند و در مرحله گیاهچه ای نیز واکنش حساس داشتند، بنابراین به عنوان ارقام حساس انتخاب شدند. سه رقم Asterix, Emir و ماکوئی در هر دو مرحله گیاهچه ای و گیاه کامل نسبت به تمام پاتوتیپ ها مقاوم بودند. بنابراین دارای ژن های مقاومت گیاهچه ای موثر دربرابر تمام پاتوتیپ های مورد مطالعه می باشند. شش رقم در مرحله گیاهچه ای حداقل نسبت به پاتوتیپ psh-85 مقاوم و در مرحله گیاه کامل در اردبیل آلودگی نشان دادند. سیزده رقم در مرحله گیاهچه ای حداقل نسبت به یک پاتوتیپ حساس و در مرحله گیاه کامل واکنش متوسط (MR, M, MS) نشان دادند، این ارقام به احتمال زیاد دارای درجات متفاوتی از مقاومت تدریجی یا HTAP (مقاومت غیر اختصاص- نژادی یا پایدار) می باشند. تجزیه خوشه ای بر اساس واکنش گیاهچه ای و گیاه کامل، ارقام جو را در گروه های مختلفی قرار داد که این حالت نیز بیانگر تنوع بالای ارقام از نظر واکنش نسبت به بیماری زنگ زرد بود.

جو، زنگ زرد، پاتوتیپ ها، مقاومت گیاهچه ای، مقاومت گیاه کامل