جواد شریف نژاد - استادیار گروه معماری دانشگاه آزاد اسلامی واحد ارومیه
هما سلطان بند - کارشناس ارشد مهندسی معماری دانشگاه آزاد اسلامی واحد ارومیه

هدف این مقاله ارزیابی روش های مکانیابی شهرهای جدید در سه دهه اخیر است. در این راستا تطبیقی بین انواع روش های شناخته شده در حوزه تصمیم گیری مسایل مکانیابی با روش های استفاده شده در مکانیابی شهرهای جدید در ایران انجام شده است که چگونگی تعیین حوزه های قابل قبول مکان شهر جدید، روش تعیین معیارهای انتخاب مکان، وزن دهی به معیارها و تعیین امتیاز نهایی هر گزینه محورهای اصلی مقایسه را تشکیل می دهند. نتایج حاصل از بررسی هشت نمونه مطالعات مکانیابی شهرهای جدید ایران، بیانگر نگرشی نسبتا ساده انگارانه در مکانیابی شهرهای جدید است، به نحوی که روشهای استفاده شده، در مکانیابی شهرها انطباق چندانی با روش های علمی متعارف مکان یابی ندارد. گرچه با گذشت زمان در فاصله دهه 60 تا 80 گرایش به کاربرد روش های علمی مکان یابی فزونی یافته با این حال دستاورد حوزه حرفه شهرسازی در این زمینه که یکی از پیچیده ترین تصمیم گیری های فضایی به شمار میرود ناچیز است و به نظر می رسد عوامل مدیریتی و سیاسی نقش بارزی در تعیین مکان شهرهای جدید را دارا بوده اند. نقد و ارزیابی شهرهای جدید می تواند از جنبه های گوناگون صورت پذیرد؛ ارزیابی ضرورت احداث شهرهای جدید به عنوان گزینه های برای توسعه بی رویه کلان شهرها، ارتباط مکان استقرار این شهرها با مطالعات منطق های و آمایشی و یا سنجش میزان شناسایی جامعه هدف و همسانی آن با ساکنین کنونی شهرهای جدید. هدف این مقاله صرفا ارزیابی فرایند و روش های مکانیابی شهرهای جدید است. به عبارت دیگر این مقاله می تواند به عنوان بخشی از رویکرد انتقادی به مبحث شهرهای جدید در ایران تلقی شود. فرضیه اصلی این تحقیق را می توان به صورت زیر ارایه کرد روش ها و مدل های علمی مکانیابی در گزینش مکان شهرهای جدید در کشور ما کاربرد محدودی داشته که در مواردی نیز ارزیابی های کیفی (بدون اتکا به روش های علمی) منجر به مداخله سلایق و سیاست های خاصی در تعیین مکان شده است. در اغلب این مطالعات فرایند علمی و تحلیلی مکانیابی آشکار نیست و به نظر می رسد فرایند مکانیابی توجیهی برای مکانی از پیش تعیین شده است.

شهر جدید، روش مکانیابی، تحلیل سازگاری زمین، فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP)