سامیه سیستانی - کارشناس ارشد، گروه زیست شناسی فیزیولوژی گیاهی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد کرمان، ایران
مهرناز محمودی زرندی - استادیار، گروه زیست شناسی فیزیولوژی گیاهی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد کرمان، ایران
سید محمدعلی وکیلی - استادیار، گروه زیست شناسی فیزیولوژی گیاهی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد کرمان، ایران

پیچیده تر شدن نظام های مراقبت از تندرستی، هزینه بسیار بالای درمان و در کنار آنها اثرات مخرب و جانبی و ایجاد آلودگی های زیست محیطی داروهای شیمیایی و از سوی دیگر، تاکید سازمان بهداشت جهانی در جایگزینی تدریجی مواد طبیعی به جای مواد شیمیایی موجب شده تا کشورهای مختلف جهان نسبت به سرمایه گذاری، برنامه ریزی کشت و تولید انبوه گیاهان دارویی در سطوح صنعتی و استفاده از آن در صنایع دارویی، بهداشتی و غذایی اقدام کنند. اگرچه تولید مواد موثره گیاهی تحت تاثیر فرایندهای ژنتیکی می باشد ولی سنتز آنها به طور بارزی تحت تاثیر عوامل محیطی قرار می گیرد. در این تحقیق اثر شرایط مختلف رشد (مزرعه و گلخانه) بر کمیت و کیفیت اسانس گونه شوید Anethum graveolens L مورد مطالعه قرار گرفت. ابتدا بذر گیاه مورد نظر از شرکت پاکان بذر اصفهان تهیه و به مدت 24 ساعت خیسانده شد، سپس به محیطهای کشت منتقل گردید.کشت مزرعه در اراضی کشاورزی باقرآباد کرمان انجام گرفت. در روش کشت گلخانه ای از گلدان های سطل 3 با ترکیب خاک باغچه 2/3 و ورمی کمپوست 1/3 و جهت کشت در محیط بستر کوکوپیت و پرلیت نیز از گلدان های سطل 3 با ترکیب کوکوپیت و پرلیت و تغذیه با محلول روریسون استفاده شد. بعد از 3 ماه نمونه ها جمع آوری و خشک کردن گیاه از 100 گرم گیاه خشک شده برای تهیه اسانس، با روش تقطیر با آب دستگاه کلونجر استفاده گردید و اجزای اسانس با روش کروماتوگرافی گازی متصل به طیف سنجی جرمی تجزیه و تحلیل و شناسایی شدند. شناسایی اجزاء روغن های اسانسی بوسیله مقایسه طیف جرم و ضریب بازداری آنها با مرجع صورت گرفت. طبق نتایج به دست آمده از میان ترکیبات شناسایی شده در اسانس گیاه شوید بالاترین درصد اجزاء شناسایی شده مربوط به سه ترکیب متفاوت بوده که به ترتیب محیط (مزرعه، خاک و ورمی کمپوست و بستر کوکوپیت و پرلیت)، Alpha-Phellandrene ، Phytol و Apiol ب یشترین مقدار را دارا بودند.

شوید، اسانس، تقطیر با آب، شرایط مختلف رشد، کشت بستر کوکوپیت و پرلیت، کشت گلخانه ای، کشت مزرعه ای.