جوانشیر عزیزی مبصر - استادیار گروه مهندسی آب، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه محقق اردبیلی
علی رسول زاده - دانشیار گروه مهندسی آب، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه محقق اردبیلی

یکی از راه های مناسب برای جلوگیری از آلودگی های آب زیرزمینی، شناسایی مناطق آسیب پذیر آبخوان و مدیریت کاربری اراضی است. مفهوم پتانسیل آسیب پذیری اینست که برخی از مناطق نسبت به آلودگی آب زیرزمینی مستعدتر از مناطق دیگر می باشد. بنابراین در این تحقیق آسیب پذیری آبخوان دشت ارومیه با استفاده از روش های SI و DRASTIC Modified مورد ارزیابی قرار گرفت. با استفاده از این روش ها نقشه پهنه بندی آسیب پذیری آلودگی آب زیرزمینی دشت ارومیه تهیه و با نقشه غلظت نیترات مقایسه شد. نتایج تحقیق نشان داد که مدل SI ناحیه جنوبی دشت ارومیه با حداکثر شاخص 80 بیش ترین آسیبپذیری و نواحی غربی با شاخص 25 حداقل آسیب پذیری را داشت. همچنین در این دشت بالا بودن میزان آسیب پذیری عمدتا ناشی از تاثیر عمق آب زیرزمینی بود. علاوه بر این، نتایج نشان داد که میزان آلودگی آبخوان در این دشت نسبتا بالا بوده و حتی در نواحی مشرف به دریاچه پتانسیل آلودگی بیش از مقادیر پیش بینی شده است. مقدار ضریب همبستگی برای مدل SI و مقادیر نیترات حدود 56 درصد محاسبه گردید، علاوه بر این ضریب پیرسون هم برای این مدل و غلظت نیترات 70/7 بدست آمد. با توجه به نتایج مدل DRASTIC Modified مشخص شد که، قسمت کوچکی از شرق دشت که حدود 4 درصد از مساحت کل دشت ارومیه را شامل می شود دارای شاخص بین 100 الی 119 بود دارای بالاترین آسیب پذیری بودند. حدود 31 درصد از مساحت کل دشت ارومیه که قسمت های شرقی مرکزی را شامل می شود دارای شاخص 80 الی 99 بود و از آسیب پذیری خیلی کم برخوردار بود. حدود 65 درصد از مساحت دشت ارومیه دارای شاخص 42 الی 79 بود که بدون خطر آلودگی گزارش شد. در این مدل نیز اطراف دریاچه ارومیه پتانسیل آسیب پذیری بالایی دارد و مستعد آلوده شدن می باشد. مقدار ضریب همبستگی بین این مدل و تغییرات غلظت نیترات حدود 61/6 درصد بدست آمد که در اطراف دریاچه ارومیه که غلظت نیترات زیادی داشت، از پتانسیل آسیب پذیری بالایی برخوردار بود. مقایسه نتایج نشان داد که در دشت ارومیه با توجه به شاخص غلظت نیترات، هر دو مدل نتایج قابل قبولی داشتند، اما به صورت نسبی نتایج مدل DRASTIC Modified بهتر بوده است.

آسیب پذیری، دشت ارومیه، SI و DRASTIC Modified