فاطمه گودرزی - دانشجوی دکتری تخصصی بهداشت باروری، دانشکده پرستاری و مامایی، دانشگاه علوم پزشکی مشهد، مشهد، ایران.
عطیه محمدزاده وطنچی - استادیار گروه زنان و مامایی، مرکز تحقیقات سلامت زنان، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی مشهد، مشهد، ایران.
خدیجه میرزایی نجم آبادی - دانشیار گروه بهداشت باروری، مرکز تحقیقات مراقبت های پرستاری و مامایی، دانشگاه علوم پزشکی مشهد، مشهد، ایران.

مقدمه: ناباروری، یکی از مشکلات شایع در سطح جهان است. در کنار توجه اخیر به داروهای مکمل و طب جایگزین برای درمان ناباروی از جمله ناباروری مردان، تاثیر تعدادی از داروهای گیاهی بر پارامترهای اسپرم مورد مطالعه قرار گرفته اند. مرور سیستماتیک و متاآنالیز حاضر با هدف بررسی تاثیر گیاه خارخسک بر قدرت باروری مردان انجام شد. روش کار: در این مطالعه مرور سیستماتیک پایگاه داده های الکترونیک شامل PubMed، Web of science، google scholar، Scopus، Cochrane، Sid، Magiran و Iranmedex با واژه های Tribulus Terrestris، Fertility، Infertility، Sperm parameters، Oligo Azoospermia و نازایی، ناباروری و خارخسک بدون محدودیت زمان و زبان جستجو شدند. مطالعات منتشر شده تا تاریخ 18 آذر 1396 وارد مطالعه شدند. در پایان 9 مقاله وارد مطالعه شد که 4 مطالعه قابلیت انجام متاآنالیز را داشتند. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار comprehensive (نسخه 2) انجام شد. برای بررسی سوگیری انتشار از آزمون Egger و برای بررسی همگنی مطالعات از آزمون کوکران و شاخص I2استفاده شد. یافته ها: از مجموع 1075 مقاله به دست آمده، 9 مقاله وارد مطالعه شد که 4 مقاله قابلیت متاآنالیز داشت. ترکیب داده ها نشان داد که استفاده از گیاه خارخسک در مردان با افزایش پارامتر های غلظت اسپرم و بهبود شکل طبیعی اسپرم و تحرک اسپرم همراه است. نتیجه گیری: گیاه خارخسک بر پارامترهای اسپرم و عملکرد جنسی در مردان موثر است و می تواند به عنوان طب مکمل در کنار درمان های دیگر، در افراد مبتلا به ناباروری با علت مردانه استفاده شود.

باروری, خارخسک, مرور سیستماتیک, ناباروری مردان