جعفر احمدزاده - کارشناسی ارشد رشته کیفری و جرم شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد رامهرمز، ایران، خوزستان، شهرستان ایذه
علی باقری پلمی - کارشناسی ارشد رشته کیفری و جرم شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات اهواز، ایران، خوزستان، شهرستان ایذه

جرم انگاری رفتار جاسوسی موضوعی است که همه نظام های داخلی و بین المللی در مورد آن اتفاق نظر دارند؛ اما به موازات رشد و پیشرفت بشری و دسترسی انسان به رایانه و فضای سایبر این جرم نیز دچار تحولاتی شده است. از این رو می توان گفت در جهان امروز با نوع دیگری از جاسوسی با ماهیتی کاملا0 متفاوت مواجه خواهیم بود که در این رساله بدان پرداخته شد. جاسوسی در شکل سنتی آن اگرچه هنوز کاربرد دارد اما علاوه بر آن توسل به جاسوسی رایانه ها چالشهای نو و جدیدتری را برای نظام های داخلی ایجاد کرده است. امروزه نظامهای ملی با نوع جدیدی از جاسوسی تحت عنوان جاسوسی رایانه ای مواجه اند که در حقوق جزای اختصاصی، جرمشناسی و ادله اثبات دعوی و کشف و رسیدگی تحول را خواستار است. چالش های نوع نوین جاسوسی یعنی جاسوسی رایانه ای در این رساله مورد نظر و تامل قرار گرفته است. در قیاس بین دو جرم جاسوسی سنتی و رایانهای باید گفت که از حیث وسایل و ابزار ارتکاب جرم و فضایی که جرم در آن اتفاق می افتد این دو با یکدیگر تفاوت دارند. در مجموع تفاوت ها به اندازه و نوعی است که بتوان گفت به لحاظ ماهیت و آثار بین دو نوع جاسوسی تفاوت وجود دارد. در نظام حقوقی ایران در آخرین و مهمترین اقدام قانونگذار را میتوان در قانون جرایم رایانه ای مصوب خرداد 1388 مشاهده کرد. اگرچه پیش از این نیز قانون جرایم نیروهای مسلح مصوب 1382 به نوعی به جاسوسی رایانهای به صورت عام و کلی و ضمنی در قالب کلی جرایم رایانهای اشاره کرده بود اما مستند تصریح آن برای جرم انگاری ماده 3 قانون جرایم رایانه ای میباشد. این جرم انگاری در سه مرحله پیشبینی شده برای جاسوسی سنتی است یعنی دسترسی به مکان، دسترسی به اطلاعات و استفاده از اطلاعات یا در اختیار گذاردن آن. در خصوص خود رایانه نیز اختلاف نظر جدی وجود دارد. چالشهای دیگر از قبیل کشف و ادله اثبات و تعقیب و دستگیری مجرمین نیز در این رساله مطرح گردیده است.

جاسوسی، جاسوسی سنتی، جاسوسی رایانه ای، فضای سایبر، ادله اثبات.