احمد عبدل زاده - دانشگاه گلستان
مطهره حبیبی - - کارشناس ارشد فارغ التحصیل
آرش امینی - استادیار گروه زمین شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه گلستان،
حمیدرضا صادقی پور - دانشیار گروه زیست شناسی دانشگاه گلستان

سابقه و هدف: پتاسیم چهارمین عنصر فراوان در پوسته زمین است که در فعال سازی آنزیم ها، سنتز پروتئین و فتوسنتز نقش اساسی بازی می کند. باتوجه به وارداتی بودن بسیاری کودها از جمله پتاسیم در ایران، یافتن منابع کود پتاسیم در کشور اهمیت زیادی دارد. گلاکونیت یک کانی میکایی دارای پتاسیم، آهن، منیزیم، آلومینیوم و سیلیس است. ماسه سنگ گلاکونیتی در طبقه بندی سنگ های رسوبی جزو ماسه سنگ های سبز می باشد. این آزمایش با هدف بررسی میزان آزادسازی پتاسیم و امکان سنجی استفاده از پودرماسه سنگ گلاکونیتی به عنوان کود پتاسه در دو گیاه گندم و کلزا انجام شد. مواد و روش ها: ماسه سنگ گلاکونیتی از مسیر جاده داشلی برون به مراوه تپه حوالی روستای سوزش در استان گلستان جمع آوری گردید و به وسیله پتک پودر و از الک های مش20 و 120 عبور داده شد. میزان آزادسازی پتاسیم از این دو پودر (مش20 و 120) در آب مقطر، اسید هیدروکلریک (5/2 نرمال) و اسید سولفوریک (7 نرمال) در طول 6 روز به صورت تجمعی سنجیده شد. به علاوه، به منظور یافتن بهترین روش برای آزادسازی حداکثر پتاسیم، از تیمارهای مختلف حرارت، نمک و اسید شامل تیمار کربنات کلسیم- اتوکلاو، تیمار کوره – سود – اتوکلاو، تیمار کلرید سدیم- کوره- اسید هیدروکلریک، تیمار اسید هیدروکلریک – اتوکلاو، تیمار اسید سولفوریک – اتوکلاو و تیمار کلرید کلسیم- کوره استفاده شد. امکان سنجی استفاده از این ماسه سنگ به عنوان کود پتاسی با کاربرد 75 و 150 گرم پودر ماسه سنگ گلاکونیتی در کیلوگرم خاک گلدان و کشت گیاهان گندم و کلزا انجام شد. یافته ها: تجزیه ماسه سنگ گلاکونیتی با آنالیزور فلورسانس اشعه ایکس مشخص کرد که این ماسه سنگ بیش از 24/2 درصد اکسید پتاسیم همراه با منیزیم، فسفر، روی و دیگر عناصر ضروری دارد و پس از مخلوط شدن با آب، در طی شش روز تنها 13/0 درصد پتاسیم خود را آزاد می کند. بررسی میزان آزادسازی پتاسیم با استفاده از تیمارهای مختلف نشان داد که بیشترین میزان آزادسازی پتاسیم در دو روش کلرید سدیم-کوره- اسید هیدروکلریک و اسید سولفوریک – اتوکلاو بود که با این روش ها ماسه سنگ در حدود 7 درصد پتاسیم خود را آزاد کرد. نتایج استفاده از پودر گلاکونیت در خاک دو گیاه گندم و کلزا نشان داد که در گیاه گندم، بیشترین میزان وزن تر و خشک بخش هوایی در تیمار 75 گرم گلاکونیت دیده شد و افزایش میزان گلاکونیت تا حد 150 گرم در گلدان سبب کاهش وزن تر و خشک کل گیاهان شد. در گیاه کلزا، وزن تر بخش هوایی، ریشه، کل در تیمار 150 گرم گلاکونیت بیشتر از تیمار شاهد بود. نتیجه گیری: با توجه به نتایج حاصل از این بررسی مشخص شد که گلاکونیت توانایی آزاد سازی پتاسیم را داشته و می تواند اثرات ناشی از کمبود پتاسیم را در هر دو گیاه گندم و کلزا جبران نماید. برای تائید نتایج و میزان استفاده در مزرعه آزمایشات بیشتری مورد نیاز است.

استخراج اسیدی و حرارتی, کلزا, کود پتاسیم, گلاکونیت مراوه, گندم