حسین حیدری - دانشجوی دکتری توسعه کشاورزی دانشگاه رازی
عبدالحمید پاپ زن - دانشگاه رازی، گروه ترویج و آموزش کشاورزی
علیرضا دربان آستانه - دانشگاه تهران

خوشه کشاورزی به تراکم تولیدکنندگان و کسب و کارهای کشاورزی در یک زمینه فعالیتی گفته می شود که دارای مزیت و چالش های مشترک هستند و در منطقه جغرافیایی مشخصی مشغول فعالیت می باشند. توسعه خوشه های کشاورزی به عنوان یک رویکرد کلیدی برای کمک به پیشبرد بخش کشاورزی در بسیاری از کشورها محسوب می شوند. این مطالعه با استفاده از روش تحلیل اسنادی، به دنبال پاسخ به سوالات زیر است: وضعیت خوشه های کسب و کار در ایران چگونه است خوشه های کسب و کار کشاورزی در ایران چه جایگاهی دارند شناسایی و توسعه خوشه های کسب و کار کشاورزی در ایران به چه صورت می باشد ترویج و توسعه خوشه ها دارای مزایای زیادی است که از جمله آنها می توان به؛ افزایش بهره وری، سهولت دسترسی به منابع عمومی و اطلاعات، رشد سریع تر نوآوری، شکل گیری کسب و کارهای جدید، جذب سرمایه گذاران، کاهش هزینه ها، مدیریت بهتر مزرعه، دسترسی به بازار و بهبود بازاریابی و افزایش درآمد ذینفعان خوشه اشاره کرد. بررسی ها نشان داد که به رغم سابقه طولانی فعالیت بنگاه ها و کسب و کارهای کشاورزی در قالب خوشه در کشورهای توسعه یافته، در ایران این مبحث عملیاتی نشده است. در مجموع تاکنون بیش از 400 خوشه در زمینه ها و مناطق مختلف کشور شناسایی شده است که به خوشه کشاورزی به عنوان یک رسته جداگانه پرداخته نشده است. در ایران به منظور شناسایی و توسعه خوشه ها از مدل یونیدو استفاده می شود، در حالیکه خوشه ها اساسا الگوی توسعه ای درون زا هستند که با شرایط و ساختارهای اجتماعی و اقتصادی منطقه ای مبتنی هستند و نمی توان یک الگو را برای کل خوشه ها پیشنهاد کرد.

خوشه کشاورزی, کسب و کارهای کشاورزی, توسعه خوشه, توسعه کشاورزی