محمد کرمی - گروه علوم باغبانی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران
مهدی عیاری - گروه علوم باغبانی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران
محمدتقی عبادی - گروه علوم باغبانی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران

مفراح (Nepeta crispa L.) از خانواده نعناعیان و از جمله گیاهان انحصاری و در حال انقراض ایران میباشد. این گیاه به صورت وحشی و خودرو در قسمت هایی از ارتفاعات استان همدان میروید. از نظر درمانی دارای خواص ضدنفخ، ضدالتهابی، ضددرد، ضد باکتری و قارچ میباشد. این تحقیق با هدف آنالیز ترکیبات اسانس گیاه مفراح برداشت شده از رویشگاه های طبیعی و کشت شده در مزرعه انجام شد. گیاه مفراح در اوایل مرداد ماه از دو رویشگاه (ارزان فود و گشانی) در مرحله رویشی جمعآوری و در سایه با شرایط دمایی 25 درجه خشک شد. همچنین بذرهای حاصل از گیاهان برداشت شده از رویشگاه اصلی در مزرعه تحقیقاتی کشت شد و در مرحله رویشی برداشت و در شرایط مشابه خشک گردید. استحصال اسانس نمونه های گیاهی با استفاده از دستگاه کلونجر صورت پذیرفت و آنالیز اسانس ها با استفاده از دستگاه گاز کروماتوگرافی (GC) و گاز کروماتوگرافی متصل به طیف سنج جرمی (GC-MS) انجام گردید. میزان درصد اسانس در نمونه جمع آوری شده از ارزان فود بیشترین مقدار ( (% 2/13 را داشت در حالی که در نمونه گشانی% 1/97 و در نمونه مزرعه کمترین مقدار (% 0/55) را داشت. با توجه به تغییر درصد اسانس در نمونه ها میتوان گفت با افزایش ارتفاع درصد اسانس گیاه نیز افزایش مییابد. نتایج حاصل از آنالیز ترکیبات اسانس نشان داد که از بین 20 ترکیب شناسایی شده اصلی ترین ترکیبات 1،- 8 سینئول 40/3)، 48/5، (%49/9، نپتالاکتون34/8) 1، 3/7، (%24/7 و بتا-پینن 6/16)، 5/4، (%5/4 به ترتیب در نمونه های مزرعه، گشانی و ارزان فود مشاهده شد.

انحصاری، 1، -8 سینئول، GC-MS