کلثوم حیدری - کارشناس اداره امور مراتع اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان فارس
حسین قره داغی - استادیار دانشگاه آزاد اسلامی، واحد ارسنجان
علی جواهری - معاونت آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان فارس

حوادث طبیعی از قبیل سیل، زلزله، طوفان، رانش زمین و غیره همواره کشور ما را تهدید نموده و علی رغم پیشرفت های علمی در کشور هنوز آسیب پذیری آنها بطور چشمگیری کاهش پیدا نکرده است. یکی از خطرات بالقوه ای که همواره کشور ما را تهدید کرده و نسبت به زلزله نیز زیان های زیادی وارد ساخته، وقوع سیل است. سیل در حقیقت افزایش ارتفاع آب رودخانه و مسیل و بیرون زدن آب از آن و اشغال بخشی از دشت های حاشیه رودخانه می باشد که می تواند با غرقاب نمودن منطقه باعث وارد آمدن خسارات بر ساختمان و تاسیسات عمومی شده و تلفات انسانی و دامی به همراه داشته باشد. سیلاب زمانی روی می دهد که خاک و گیاهان نتوانند بارش را جذب نموده و در نتیجه کانال طبیعی رودخانه کشش گذردهی رواناب ایجاد شده را نداشته باشد. بطور متوسط تقریبا 30 درصد بارش به رواناب تبدیل می شود که این میزان با ذوب برف افزایش می یابد. سیلاب های که بصورت متفاوت روی می دهد منطقه ای به نام سیلابدشت را در اطراف رودخانه بوجود می آورند. سیلاب های رودخانه اغلب ناشی از بارش های شدید می باشد که در برخی موارد همراه با ذوب برف می باشد. سیلابی که بدون پیش هشدار یا پیش هشدار کمی در رودخانه جاری شود تند سیل نامیده می شود. تلفات جانی این تند سیلاب ها که در حوزه های کوچک بوقوع می پیوندند عموما بیشتر از تلفات جانی سیلاب های رودخانه های بزرگ می باشند. متاسفانه موضوع سیل و مدیریت و کاهش خسارات آن در کشور ما مورد توجه جدی قرار نگرفته است و فقط زمانی که سیلاب مخربی جاری می شود و فاجعه ای بوجود می آید توجه مسئولین و متخصصین به آن جلب می گردد. شهر شیراز در بین ارتفاعات کفترک، پشت مله و کوه بمو واقع گردیده است که عمدتا دارای ساختارهای آهکی و واحدهای مارنی غیرقابل نفوذ و یا با نفوذپذیری کم می باشند که یکی از عوامل تاثیرگذار در سیل فروردین 1398 دروازه قرآن شیراز بوده است و عوامل ثانویه دیگری که در بروز سیل شیراز موثر بوده اند به دو دسته طبیعی و انسانی طبقه بندی می شوند که مهمترین عوامل طبیعی عبارتند از بارش شدید و کوتاه، کم شدن پوشش گیاهی، جنس خاک و شیب زمین و عوامل انسانی عبارتند از دستکاری مسیل ها و آبگذرها، اشغال مسیل ها و سیلابروها، نابود کردن پوشش گیاهی، تغییر کاربری اراضی، وجود نخاله های ساختمانی در مقاطع مختلف مسیرهای اصلی، کم شدن مقطع ورودی کانال به دلیل گرفتگی دریچه زباله گیر.

سیل، دروازه قرآن، شیراز، سیلاب