غلامرضا شمس - استادیار مهندسی عمران، دانشکده فنی و مهندسی دانشگاه شهرکرد، شهرکرد، ایران
ریحانه مظاهری - دانشجوی کارشناسی ارشد آب و سازههای هیدرولیکی، دانشکده فنی و مهندسی دانشگاه شهرکرد، شهرکرد، ایران

هر سال در دنیا با وقوع سیلاب تعداد زیادی از سدها که از مهمترین سازه های تخلیه کننده تحتانی آبمحسوب می شوند، تخریب می شوند و درنتیجه خسارت های مالی و جانی بسیاری را موجب می شوند. یکیاز عوامل هیدورلیکی مهم تخریب و آسیب دیدگی اکثر سدها، کاویتاسیون در اطراف سریزها میباشد. پساز برخورد جریان با سریزهای سد در اثر بارش باران شدید، لغزش القایی ناشی از آبگیری در پشت سد،تراوش آب از پی باعث تخریب و یا سریزی آب اطراف دیواره ها و تخریب شدن سد می شود. این موضوع درهنگام وقوع سیلاب، درست زمانی که بیشتربن نیاز راه های دسترسی وجود دارد، اهمیت بالایی پیداخواهدکرد. از این رو کاهش میزان کاویتاسیون سال ها مورد بررسی محقیقین و مهندسین هیدرولیک قرارگرفته است. معمولا بر روی سطوح بتنی سریزها ناهواریی هایی وجود دارد که با جاری شدن آب از رویآنها و افزایش سرعت جریان باعث جداشدگی جریان از سطح سرریز وکاهش موضعی فشار گشته و نتیجهآن وقوع پدیده کاویتاسیون و فرسایش سطح بتن بر سازه و در نهایت تاثیرات نامطلوبی بر عملکرد سدخواهد گذاشت. در راستای تحقیقات انجام شده در این ارتباط روش کاهش اثرات کاویتاسیون سر ریز راه-های متعددی جهت مقابله با این پدیده و تخریب ناشی از آن پیشنهاد شده است که این موارد استفادههوادهی، استفاده از بتن الیافی و استفاده از روکش های فولادی است. موثرترین روش کنترل کاویتاسیونهوادهی می باشد که این هدف با تعبیه هواده ها در سرریز تامین می گردد. در نتیجه فرسایش و کاویتاسیونرا نیز کاهش دهند و در استفاده از تعدادی از این روش تاخیر زمانی شروع کاویتاسیون و فرسایش مشاهدهشده است با توجه به اهمیت موضوع پایداری سدها بخصوص در زمان وقوع سیلاب، در این مقاله ضمنبررسی این روشها، تلاش شده تا مناسب ترین روش کنترل کاویتاسیون سریز سد انتخاب شود.

شکست سرریز، کاویتاسیون، سیلاب، نیروهای هیدرودینامیکی