هدایت وحیدی - دانشجوی دکتری گروه زراعت و اصلاح نباتات،واحد تبریز،دانشگاه آزاد اسلامی،تبریز،ایران
بهرام میرشکاری - دانشیار گروه زراعت و اصلاح نباتات،واحد تبریز،دانشگاه آزاد اسلامی،تبریز،ایران
سعید صادق زاده حمایتی - استادیار موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه بذر چغندرقند- سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران
اباذر رجبی - دانشیار موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه بذر چغندر قند ،سازمان تحقیقات ،آموزش و ترویج کشاورزی،کرج،ایران

در مناطق نیمه‎خشک (مانند ایران)، آب عمده‎ترین عامل محدودکننده رشد و عملکرد چغندرقند محسوب می‎شود. از جمله روش‎های کاهش مصرف آب در زراعت چغندرقند می‎توان به اصلاح رقم‎هایی با قابلیت‎انعطاف طول دوره رشد بسته به شرایط محیطی اشاره کرد. این مطالعه طی دو سال زراعی 1394 و 1395 در ایستگاه تحقیقات چغندرقند مرحوم مطهری به‎صورت اسپلیت‎فاکتوریل در قالب طرح بلوک‎های کامل تصادفی در چهار تکرار اجرا شد. کرت‎های اصلی به تاریخ‎کاشت (شامل دو سطح دهه سوم فروردین و دهه اول تیر) و ترکیب فاکتوریل سه تاریخ‎برداشت (بیستم مهر، دهم و سی‎ام آبان) و شش رقم شامل هیبریدهای امیدبخش (7112*261)*5RR-87-HF.33 و 261*276.P.77.SP.19 و رقم‎های تجارتی پارس، جلگه، پایا و IR7 به‎عنوان کرت‎های فرعی درنظر گرفته شدند. پتانسیل تولید محصول ریشه و شکرخام بهازای هر هفته تاخیر در کاشت معادل 8/3-5/3 درصد کمتر شد. معنی‎دار شدن اثرمتقابل تاریخ‎کاشت × ژنوتیپ در سطح احتمال پنج درصد نشان داد واکنش ژنوتیپ‎های مختلف نسبت به کوتاه شدن دوره رشد متفاوت است. ژنوتیپ‎های برتر برای کشت دیرهنگام از طریق ترکیب دو مولفه کمترین واکنش به تاخیر در کاشت و در عین حال، بیشترین عملکرد در شرایط کشت دیرهنگام به‎ترتیب از لحاظ عملکرد ریشه رقم‎های پایا، IR7 و پارس، عملکرد شکرخام رقم‎های IR7 و پایا بودند. باوجود آن‎که اثر مستقیم تاریخ‎برداشت بر عملکرد ریشه و شکرخامو عیار قند به‎واسطه معنی‎دار شدن اثرمتقابل سال × تاریخ‎ برداشت، معنی‎دار نشد اما در مجموع طی سال 1394 به‎تاخیر انداختن ‎برداشت از بیستم مهر به دهم آبان موجب افزایش 21و38 درصدی عملکرد ریشه و شکرخام و هم‎چنین افزایش 72/1 واحدی عیار قند شد. بنابراین، تاریخ برداشت دهم آبان، مناسب‎ترین زمان برداشت چغندرقند در منطقه کرج محسوب می‎شود. عدم تاثیر معنی‎دار اثرمتقابل تاریخ‎کاشت × تاریخ‎برداشت بر صفات مختلف نشان داد نمی‎توان با به‎تعویق انداختن تاریخ‎برداشت، اثرات تاخیر در کاشت را جبران کرد. در مجموع، نتایج مطالعه حاضر نشان داد به‎ازای هر روز تعجیل در کاشت (حدفاصل دهه سوم فروردین و دهه اول تیر)، عملکرد ریشه، عملکرد شکرخام به‎ترتیب معادل 400 و 50 کیلوگرم در هکتار به‎ازای هر روز به‎‎تعویق انداختن برداشت (حدفاصل بیستم مهر تا دهم آبان)، صفات یادشده به‎ترتیب معادل 370 و 100 کیلوگرم در هکتار افزایش می‎یابد.

چغندرقند, شکر, عملکرد ریشه, کشت بهاره, کشت تابستانه