مهدی کاکایی - استادیار دانشگاه پیام نور- گروه مهندسی کشاورزی
حجت اله مظاهری لقب - دانشیار دانشکده کشاورزی دانشگاه بوعلی سینا

در آزمایش حاضر، نقش بیولوژیکی ساپونین­های برگ چغندرقند در سنجش­های زیستی شته خالدار یونجه با به کار گیری تکنیک کروماتوگرافی لایه نازک مطالعه شد. بعد از استخراج ساپونین از برگ و تایید وجود ساپونین، سه غلظت از ساپونین­ها، به علاوه یک تیمار جیره غذایی فاقد ساپونین (شاهد) در پنج تکرار مورد تغذیه اجباری شته قرار گرفتند. وضعیت زنده مانی و باروری آن­ها ارزیابی و مورد تجزیه آماری قرار گرفت. نتایج زیست­سنجی، نه تنها اختلال در باروری را نشان داد بلکه، سمیت ساپونین برگ برای شته ها را در غلظت یک میلی­گرم در میلی­لیتر ثابت کرد. برعکس، غلظت پایین ساپونین (1/0 میلی­گرم در میلی­لیتر) نسبت به دو تیمار ساپونین­دار دیگر واجد اثرات مفید حیاتی یک برای تولید پوره بود. غلظت­های متوسط نیز باعث کاهش 50 درصدی باروری شته­ها نسبت به تیمار شاهد شدند. نتیجه حاصل از کروماتوگرافی، بیان دو لکه متراکم ساپونین ترپنوئیدی برگ روی پلیت TLC بود. نتیجه­کلی این­که ترکیبات ساپونینی برگ چغندرقند واجد اثرات بیولوژیکی هستند. لذا، علاوه بر این که امکان استفاده از ساپونین برگ چغندرقند برای کنترل آفات از طریق اصلاح و ایجاد تحمل در گیاهان وجود دارد، می­توان بعد از آزمایشات خاص، از آن­ها  به عنوان سم بیولوژیک و حتی دارو نیز استفاده کرد.

واژگان کلیدی: اثرات زیستی, برگ چغندرقند, ساپونین, شته خالدار یونجه, کروماتوگرافی لایه نازک