محمدرضا میرزایی - مربی پژوهش، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی همدان
محمد عبداللهیان نوقابی - دانشیار موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه بذر چغندرقند، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران.

پژوهش حاضر به منظور بررسی روند رشد گیاه چغندرقند در شرایط اقلیمی همدان و شناخت عوامل موثر بر کمیت و کیفیت محصول و هم چنین شاخص های فیزیولوژیک اجراء گردید. دو آزمایش تاریخ کاشت در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار و 11 مرحله برداشت انجام شد. نمونه برداری از کرت ها به روش تخریبی و تجزیه رشد به روش رگرسیونی و براساس تغییرات شاخص سطح برگ، وزن خشک برگ و ماده خشک کل که مبنای تجزیه رشد هستند، انجام شد. نتایج نشان داد حداکثر سرعت رشد گیاه زراعی (CGR) در تاریخ کاشت اول 90 روز پس از کاشت و به ترتیب معادل 2/20 و 3/23 گرم در مترمربع در روز در سال 1381 و 1382 اندازه‪گیری شد.  بیشترین سرعت رشد محصول در تاریخ کاشت دوم در سال 1381 و 1382  به ترتیب پس از 110 و96 روز از زمان کاشت به 5/29 و0/25 گرم در مترمربع در روز رسید. بیشترین شاخص سطح برگ (LAI) تاریخ کاشت اول در حدود سه ماه پس از کاشت در سال 1381 به 5/2 و در سال 1382 معادل 6/2 شد که از لحاظ زمانی منطبق بر حداکثر میزان سرعت رشد محصول بود ولی در اواخر دوره رشد میزان سطح برگ به آرامی کاهش یافت. سرعت رشد نسبی (RGR) در اوایل دوره رشد در بیشترین مقدار خود بود و در طول دوره رشد چغندرقند به صورت رابطه خطی سیر نزولی داشت. تغییرات سرعت جذب خالص (NAR) در ابتدا به صورت بطئی افزایش و سپس با بزرگ شدن برگ ها و سایه اندازی آن ها روند نزولی پیدا کرد. بیشترین سرعت رشد ریشه چغندرقند (CGR-r) در تاریخ کاشت اول در سال 1381 و 1382 به ترتیب 94 و 92 روز پس از کاشت به 1/10 و 0/20 گرم در مترمربع در روز اتفاق افتاد و پس از آن روند نزولی داشت. در تاریخ کاشت دوم بالاترین میزان CGR-r نیز 0/14 و 3/17 گرم در مترمربع در روز بود که به ترتیب 108 و 95 روز پس از کاشت در سال 1381 و 1382 به دست آمد. به طور کلی عملکرد بالقوه ریشه در شرایط اقلیمی همدان در کشت زود نسبت به کشت تاخیری طی دو سال اجرای آزمایش برتری قابل توجهی داشت و شاخص های فیزیولوژیکی مربوط به روند رشد چغندرقند طی فصل رشد به خوبی با پتانسیل عملکرد محصول همخوانی داشت. لذا با توجه به تغییرات اقلیمی و پدیده گرم شدن کره زمین، کشت چغندرقند در اولین فرصت ممکن در منطقه از لحاظ شاخص های فیزیولوژیکی و هم چنین عملکرد چغندرقند قابل توجیه و توصیه می باشد.

تاریخ کاشت, درجه روز رشد, روند رشد, شاخص رشد, شاخص سطح برگ, عملکردریشه