رحیم محمدیان - مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خراسان
سید یعقوب صادقیان مطهر - هیئت علمی موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه بذرچغندرقند
محمد مقدم واحد - دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز
حمید رحیمیان - دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران

این پژوهش به منظور بررسی برخی از شاخص‎های تحمل به خشکی و روابط آنها با عملکرد نهائی شکر سفید در شرایط تنش اوایل فصل رشد و شرایط بدون تنش در تعدادی از ژنوتیپ‎های چغندرقند انجام گردید. برای این منظور آزمایشاتی در مزرعه تحقیقاتی مرکز تحقیقات کشاورزی خراسان واقع درشهرستان مشهد  طی سال‎های 1377 ، 1378 و 1379انجام شد. آزمایشات به صورت اسپلیت پلات و با طرح پایه بلوک کامل تصادفی در چهار تکرار اجرا گردید. در کرت‎های فرعی نه ژنوتیپ به صورت تصادفی قرارگرفتند. در هر سه سال آزمایش شش ژنوتیپ به صورت مشترک بودند. در کرت‎های اصلی سطوح تنش آبی با دو سطح یعنی اعمال تنش آبی در مراحل اولیه رشد، بعد ازمرحله استقرار بوته‎ها (چهار تا هشت برگی) و عدم اعمال تنش آبی در طی دوره رشد به صورت تصادفی قرارگرفتند. شاخص‎های مورد بررسی در این تحقیق عبارت بودند از اختلاف عملکرد در شرایط تنش و بدون تنش و نسبت آنها، شاخص حساسیت به تنش، میانگین حسابی و میانگین هندسی عملکرد  در شرایط  تنش و بدون تنش و شاخص تحمل به تنش. در بین این شاخص‎ها میانگین حسابی و میانگین هندسی عملکرد در شرایط تنش و بدون تنش و شاخص تحمل به تنش بهتر توانستند عملکرد نهائی شکرسفید در شرایط تنش و بدون تنش را پیش‎بینی نمایند. با توجه به برنامه اصلاحی ممکن است شاخص و یا شاخص‎های متفاوت برای گزینش ژنوتیپ‎ها مورد استفاده قرار گیرد. در این پژوهش،  شاخص‎های نسبت عملکرد در شرایط تنش و عدم تنش و همچنین میانگین حسابی عملکرد در شرایط تنش و بدون تنش به طور توام برای شناسایی ژنوتیپ‎های مناسب برای هر شرایط (تنش و بدون تنش) توصیه شد. اگر در برنامه اصلاحی هدف غربال ژنوتیپ‎های با عملکرد بالا در شرایط تنش باشد، علاوه بر نسبت عملکرد در شرایط تنش و عدم تنش بهتر است عملکرد نهایی ژنوتیپ‎ها در شرایط تنش نیز در نظر گرفته شود. در بین شش ژنوتیپ مشترک در سه سال آزمایش، ژنوتیپ‎های 7233.P3 و MSTC2  به عنوان ژنوتیپ‎های متحمل به تنش آبی جهت استفاده در برنامه های اصلاحی شناسایی شدند.

ارزیابی, تحمل, تنش خشکی, چغندرقند, خشکی, شاخص