چالش ها و تفاوت های تکنیکی در تشخیص دو مورد سندروم ناپایداری کروموزومی متداول آتاکسی تلانژکتیازیا و آنمی فانکونی

سندروم های ناپایداری کروموزومی یا سندروم های شکستگی کروموزوم، از وضعیت های بالینی نادر و در عین حال مشخص می باشد. این سندروم ها علاوه بر تنوع بالینی از ویژگی های مهم مشترکی مانند اختلال در ترمیم آسیب های DNA، استعداد ابتلا به سرطان، نقص ایمنی، عقب ماندگی در رشد و پیری زودرس برخوردارند که احتمالا نتیجه مستقیم اثر ناپایداری ژنتیکی بر روی الگوی طبیعی تکثیر سلول می باشد به طور کلی، در سندروم های ناپایداری کروموزومی بسته به نوع سندروم، رفتار غیر طبیعی کروموزوم ها ممکن است به شکل های مختلف سیتوژنتیکی بروز می کنند. از مهمترین و شناخته شده ترین این سندروم ها آتاکسی تلانژکتیازیا و آنمی فانکونی است که هر دو از نقص ترمیم آسیب های DNA برخوردار بوده و بیان آسیب ها به شکل ناهنجاری های کروماتیدی تظاهر می کند. در آتاکسی تلانژکتیازی اغلب افزایش شیوع قطعه ها، شکاف ها و شکست های کروماتیدی و کروموزوم های دی سانتریک بطور خودبه خود مشاهده می شود اما ممکن است برای تمام بیماران یکسان نباشد. بدون توجه به سن، تا 10 درصد لنفوسیت های تحریک شده با فیتوهماگلوتینین (PHA)، جابه جایی و واژگونی های پایدار را نشان می دهند که اغلب مستلزم نقاط شکست خاص روی کروموزوم های 7 و14 می باشد. وجود این نوآرایی ها کمک بزرگی به تشخیصAT می نمایند. کشت های خون تابش دیده در مرحله G2 چرخه سلول (G2 assay) افزایش بسیار بیشتر آسیب های از نوع کروماتیدی را نسبت به کنترل های سالم نشان میدهند. فراوانی افزایش یافته آسیب نوع کروماتیدی پس از تابش سلولهای G2 با پرتو X معتبرترین روش بررسی کروموزومی برای تشخیص است افتراق بین AT و سالم در اصطلاح فراوانی ناهنجاری های القایی ممکن است 20-10 برابر باشد به گونه ای که هیچ تردیدی در خصوص این افزایش حساسیت پرتوی وجود ندارد. پاسخ لنفوسیتها به PHA بسیار ضعیف است و انتظار میرود اندکس میتوزی پایین باشد. آنمی فانکونی اولین بیماری شناخته شده با شکستگی خود به خود کروموزومی درin vivo و in vitro میباشد. در این اختلال اتوزومی مغلوب ماهیت مولکولی نقص ناشناخته است. نقایصی در عملکرد لیگاز و اگزونوکلئاز پیشنهاد شده است اما هنوز مورد تایید قرار نگرفته است. شواهدی از اختلال در توان برداشت اتصالات عرضی داخل رشته‎ایDNA - القا شده با عوامل آلکیله کننده مانند میتومایسین C (MMC) - وجود دارد و بیماران به این گونه داروها حساسیت زیادی نشان میدهند. این حساسیت بیش از حد به صورت فراوانی زیاد ناهنجاریهای کروموزومی در کشت های در معرض MMC، دی اپوکسی بوتان (DEB) و خردل نیتروژن (HN2) تظاهر میکند. از این ویژگی برای بررسی های استاندارد و آزمایشگاهی استفاده می شود آسیب هایی که برای تشخیص مد نظر قرار می گیرد از نوع آسیب های کروماتیدی است. سلول های FA از چرخه سلول غیر طبیعی و تاخیر در مرحله G2 برخوردارند. ضمن تشریح تکنیکی بررسی هر یک از این آزمایش ها، در خصوص عوامل تاثیر گذار در به نتیجه رسیدن آزمایش ها با خون این مبتلایان و نیز نفسیر نتایج بحث خواهد شد.

Keywords:

ناپایداری کروموزومی , آتاکسی تلانژکتیازی , آنمی فانکونی , آسیب های کروماتیدی , G2-assay