بررسی منابع و علل استرس و ارتباط آن با رفتارهای نادرست تغذیه ای و فعالیت بدنی نوجوانان دارای اضافه وزن و چاق: یک مطالعه کیفی

سابقه و هدف: شیوع اضافه وزن و چاقی در کودکان و نوجوانان هم در کشورهای توسعه یافته و هم در کشورهای در حال توسعه به میزان قابل توجه و هشدار دهنده ای رسیده است. از استرس بعنوان یکی از فاکتورهای اصلی مرتبط با پرخوری و کاهش فعالیت بدنی یاد شده است، اما طبق دانش محقق، تاکنون جهت تبیین منابع و علل افزایش استرس و ارتباط آن با پرخوری و کم تحرکی در نوجوانان ایرانی هیچ مطالعه انجام نشده است. لذا هدف از مطالعه کیفی حاضر، بررسی علل و منابع استرس زا برای نوجوانان ایرانی و ارتباط آن با رفتارهای نادرست تغذیه ای و فعالیت بدنی می باشد. مواد و روش ها: این مطالعه با رویکرد کیفی در سال 1396 در شهرهای اصفهان، مشهد و شاهین شهر انجام شد. در این مطالعه 20 دختر و پسر نوجوان دارای اضافه وزن و مبتلا به چاقی در مصاحبه های عمیق نیمه ساختار یافته و 32 نوجوان در مصاحبه های گروهی متمرکز شرکت کردند. جهت حصول از حداکثر تغییر پذیری، نمونه گیری به دو روش هدفمند و نظری و تا رسیدن به اشباع داده ها انجام شد. تجزیه و تحلیل داده ها همزمان با جمع آوری داده ها با مقایسه فعال کدها در مصاحبه ها و بین مصاحبه ها، با استفاده از روش آنالیز محتوا و با استفاده از نرم افزار MAXqda انجام شد. روایی و پایایی مطالعه با استفاده از معیارهای پیشنهاد شده توسط لینکلن و گوابا تایید شد. مطالعه حاضر مورد تایید کمیته اخلاق معاونت پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی مشهد (شماره تصویب طرح: (950618 قرار گرفته است. یافته ها: تجزیه و تحلیل داده ها بیانگر وجود دو منبع اصلی برای ایجاد استرس در نوجوانان بود: (1 استرس القا شده توسط خانواده. (2 استرس ناشی از مدرسه. استرس القا شده توسط خانواده به زیرطبقات اختلافات مخرب والدین ، طلاق و مسائل اجتماعی و خانوادگی و استرس ناشی از مدرسه به زیر طبقات تکالیف بیش از حد ، امتحان های مکرر و اولویت برای تحصیل در مدرسه و خانه تقسیم می شدند. هر کدام از این زیرطبقات به صورت جداگانه و یا بهمراه سایر موارد موجب پرخوری و کاهش فعالیت بدنی نوجوانان دارای ضافه وزن و چاق می گردید. نتیجه گیری: یافته های مطالعه حاضر نشان دهنده منابع استرس زای نوجوانان ایرانی است که این استرس موجب القای پرخوری عاطفی و کاهش فعالیت بدنی نوجوانان و در نهایت موجب اضافه شدن وزن و چاقی ایشان می گردد. جهت انجام مطالعات مداخله ای در آینده برای پیشگیری و درمان چاقی نوجوانان، در نظر گرفتن منابع و عوامل استرس زا امری ضروری است.

Keywords:

استرس , چاقی , مطالعه کیفی , نوجوانان