کمال صادقی - بخش گیاهپزشکی، کشت و صنعت مزرعه نمونه آستان قدس رضوی مشهد
میلاد آئینی - گروه گیاهپزشکی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران
محمدرضا مهدیخانی - گروه میکروبیولوژی خاک، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه وسترن استرالیا

کشت کلزا در ایران به جهت تولید و تامین روغن خوراکی درحالتوسعه است. عوامل بیماریزا یکی از مهمترین عوامل محدودکننده هستند که منجر به کاهش عملکرد میشوند و از مهمترین این بیماریها فرم غیرجنسی قارچ Phoma lingam، عامل بیماری ساق سیاه است. با توجه به مزایایی که کنترل بیولوژیک به وسیله آنتاگونیستهای باکتریایی و قارچی نسبت به سایر روشهای مبارزه خصوصا مبارزه شیمیایی دارد میتواند جزو یکی از بهترین روشهای مبارزه به حساب آید. در این پژوهش بوته های آلوده و سالم کلزا از کشتزارهای کشت و صنعت مزرعه نمونه آستان قدس رضوی جمعآوری و به آزمایشگاه انتقال داده شدند. از نمونه های آلوده، قارچ عامل بیماری و از نمونه های سالم تعداد 21 جدایه باکتریایی اندوفیت ریشه طبق روشهای استاندارد جداسازی شدند. توان آنتاگونیستی استرینهای باکتریایی اندوفیت علیه عامل بیماری به روش کشت متقابل مورد بررسی قرار گرفت. استرین های دارای توانایی بازدارندگی بر اساس الگوی الکتروفورز پروتئین و با روش SDS-PAGE در سه گروه دسته بندی و از هر گروه یک استرین نماینده شامل استرینهای KS-3، KS-9 وKS-18 جهت آزمایشهای گلخانه ای انتخاب شد. براساس آزمونهای بیوشیمیایی، فیزیولوژیکی و ریختشناختی استرینهای KS-3، KS-9 و KS-18 به ترتیب وابسته به جنس و گونه های Pseudomonas fluorescens، Bacillus subtilis و Serratia sp. بودند. بر پایه نتایج حاصل از فعالیت آنتاگونیستی و تولید هاله بازدارنده، استرینهای اندوفیت نماینده KS-9 وKS-18 به ترتیب با %51/2 و %13/4 بیشترین و کمترین درصد بازدارندگی از رشد را در مقایسه با شاهد نشان دادند. در شرایط گلخانه اثرات بازدارندگی استرینها در کنترل بیماری ساق سیاه به دو روش تیمار بذر و اسپری نمودن اندامهای هوایی کلزا با سوسپانسیون اندوفیتهای آنتاگونیست ارزیابی شد. در روش تیمار با بذر استرینهای نماینده KS-9 و KS-3 به ترتیب به میزان %55/8 و %54/9 بیشترین و استرین KS-18 به میزان %22/4 کمترین اثر در کنترل بیماری را نشان دادند. در روش اسپری اندامهای هوایی، استرینهای KS-9 و KS-3 به ترتیب به میزان %59/8 و %42/9 در کنترل بیماری موثر بودند. با توجه به نتایج حاصل از این پژوهش، تیمار بذر توسط باکتریهای آنتاگونیست میتواند به عنوان روشی موثر در کنترل این بیماری قبل از کاشت باشد.