روح اله دهقانی - گروه بهداشت محیط، دانشگاه علوم پزشکی کاشان
سیاوش تیرگری - دانشگاه علوم پزشکی تهران، دانشکده بهداشت

سابقه و هدف: با توجه به اهمیت پارامترهای مرفولوژیک در علم جانورشناسی و شناخت این شاخص ها در تشخیص جنسیت در یک گونه، و اهمیت مطالعه در روی گونه های بومی کشور، بررسی فوق به منظور تعیین پارامترهای تشخیصی نر و ماده کژدم ادونتوبوتوس دوریه (Odontobuthus doriae) انجام شد.مواد و روش ها: این پژوهش به روش توصیفی انجام گرفت. 91 کژدم ادونتوبوتوس دوریه که قبلا جنسیت آن ها با مشاهده وضعیت زایمان و عدم دفع اسپرماتوفور (ماده) و عدم مشاهده بارداری و زایمان و دفع اسپرماتوفور (نر) مشخص شده بود بررسی شدند. پس از قرار دادن آن ها در الکل اتیلیک 70 درصد تعداد دندانه های شانه در سطح شکمی، طول شانه، اندازه بند پنجم شکم از سطح پشتی و اندازه کژدم، با خط کش تعیین شد و تفاوت های آن با آزمون T-test مورد قضاوت آماری قرار گرفت. یافته ها: از 91 نمونه مورد مطالعه 39 عدد نر و 51 عدد ماده تشخیص داده شد. در یک نمونه کژدم نر به علت ناهنجاری در شانه ها از مطالعه حذف گردید. میانگین (± انحراف معیار) تعداد دندانه های شانه هر طرف در کژدم های نر 3 ± 31 و در کژدم های ماده 2 ± 22 (P<0.001)،طول شانه در ماده 1/65±6/5 و در نرها 2 ± 8 میلی متر (P<0.001)،اندازه بند پنجم شکم از سطح پشتی در ماده ها 5 ± 10 و در نرها 2 ± 8 میلی متر (P<0.001)، و طول کژدم های ماده 2/15 ± 5/35 و در نرها 1/65 ± 5/35 سانتی متر بود (N.S).نتیجه گیری: تعداد دندانه شانه و طول شانه بیشتر در جنس نر و اندازه بند پنجم شکم از سطح پشتی کمتر در جنس نر می تواند موجب افتراق جنسیت این کژدم شود و از اندازه کژدم نمی توان برای افتراق نر و ماده استفاده کرد.

کژدم، ادونتو بوتوس دوریه، نر، ماده