منصوره کریمی قهی - دانش آموخته دکتری تاریخ از دانشگاه الزهرا(س)

مرکب های اتباعی ترکیب هایی هستند که بر اثر تکرار قسمتی از واژه پایه ساخته می شوند. این بخش مرکر معنی نداردو هیچ گاه به تنهایی به کارنمی رود. این واژگان در زبان گفتاری مردم متداول است ودر دوران اخیر، در برخی متون نظم ونثر، به ویژه داستان هایی که به زبان عامیانه نوشته شده، به کار رفته است. این پژوهش با رویکردی تاریخی و روش تحلیلی – تبیینی، در کنار واکاوی پیشینه مرکب های اتباعی (اتباع مهمل) در زبان و ادب فارسی سه مسیله را بررسی می کند: تاثیر تغییر صورت و معنی واژگان کهن فارسی بر شکل گیری مرکب های اتباعی در زبان و ادب فارسی، تاثیر نحو زبان عربی بر شکل گیری مرکب های اتباعی در زبان و ادب فارسی، تاثیر رواج واژگان عربی و مترادف نویسی بر شکل گیری مرکب های اتباعی در زبان و ادب فارسی بر طبق یافته های این پژوهش پیشنه کاربرد مرکب های اتباعی در زبان فارسی به قرن سیزدهم قمری می رسد. بیشتر ترکیب های که در فاصله سده های اول تا سیزدهم قمری در آثار منظوم و منثور دیده می شود و فرهنگ نویسان آنها رامصادیق مرکب اتباعی بر شمرده اند، ترکیب های عطفی و مترادف اند که به علت تغییر صورت و فراموشی معنی واژگان به اشتباه مرکب اتباعی خوانده شده اند. مرکب های اتباعی از قرن سیزدهم و به علت رواج واژگان عربی در زبان فارسی و عادت گفتاری مردم به مترادف گویی در محاورات کلامی متداول شد. با تحول در نثر فارسی و گرایش نویسندگان به ساده نویسی و گفتار نویسی، این ترکیب ها به متون فارسی به ویژه آثار داستانی با مایه های طنز وهزل وارد شد.

مرکب اتباعی، زبان و ادب فارسی، آثار منظوم و منثور فارسی