احمد پاشازانوس - استادیار دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)
معصومه جباری - دانشجوی کارشناسی ارشد

مجاز یکی از فروع علم بیان محسوب می شود و در اصطلاح به معنی کلمه ای است که در غیر معنای وضعی (حقیقی)، به همراه قرینه ای که مانع از اراده معنای حقیقی باشد، استعمال گردد. بررسی این مفهوم در نامه های حضرت علی (ع) در کتاب شریف نهج البلاغه مبین این مطلب است که میزان استعمال مجازی و حقیقی کلمات و عبارات با توجه به موضوع نامه ها و همچنین مخاطبان آنها متفاوت است. در میان انواع مجازهای به کاررفته در سخنان امیرالمومنین حضرت علی (ع)، استعاره و به خصوص از نوع مصرحه کاربرد بیشتری دارد. این نوع استعاره غالبا با طرفین حسی استعمال شده است. از این رو برای مخاطب نامه مانوس و آشناست. گاه نیز امام (ع) متاثر از قرآن کریم، استعاره ای را به کار می برد که طرفین با یک طرف آن عقلی است و این امر سبب گردیده، دانشمندان و ادیبانی که به بررسی سخن ایشان پرداخته اند، آن را به بیانی دون کلام خالق و فوق کلام مخلوق، تعبیر کنند.

نهج البلاغه، مجاز، استعاره