افشین سفاهن - استادیار گروه جغرافیای دانشگاه پیام نور تهران
معصومه عسگری گرجی - دانشجوی کارشناسی ارشد رشته جغرافیا و برنامه ریزی شهری گرایش برنامه ریزی مسکن

حاشینه نشینی و یا به تعبیر امروزی اسکان غیررسمی، پیامد شهرنشینی سریع و انتقال به پارادایم اقتصادی اجتماعی صنعتی شدن است که شهرنشینی، شکل فضایی غالب و موازی انتقال اجتماعی اقتصادی این پارادایم است. این پدیده در دهه های اخیر با پیدایش جامعه اطلاعاتی همچنان گسترش یافته و گویی تعهدی برای بقا و بازتولید آن وجود دارد. از دهه 1980 راهبردهای توانمندسازی و بهسازی با ابتکار عمل بانک جهانی به منظور ساماندهی سکونتگاه های غیررسمی، افراد ساکن در این نوع سکونتگاه ها را به عنوان معضل، بلکه به عنوان دارایی می نگرد و ارتقای وضعیت اجتماعی- اقتصادی آنها را با نقش تسهیل گر دولت برعهده خود آنان می گذارد تا تعهد و توانمندسازی را جایگزین فرهنگ استحقاق و فرهنگ فقر نماید. تدوین استراتژی مناسب برای توانمندسازی محله حاشیه نشین شادقلی خان شهر قم در ارتباط با شاخص های کالبدی- زیست محیطی، اجتماعی- فرهنگی، اقتصادی و مدیریت شهری برای برقراری عدالت اجتماعی در بینی ساکنین شهر هدفی است که مقاله حاضر به دنبال آن می باشد. در این پزوهش سعی شد در چارچوب برنامه ریزی استراتژیک، عوامل قوت، ضعف، فرصت و تهدیدات محلات شناسایی و با تحلیل آن در قالب تکنیک SWOT، مناسب ترین استراتژی برای توانمندسازی محلات با بهره گیری از مدل QSPM، توام با برنامه های اقدامی توانمندسازی معرفی گردد. روش مطالعه، توصیفی و تحلیلی بوده و اطلاعات مورد نیاز با استفاده از پرسشنامه جمع آوری شده است. تشکیل ماتریس ارزیابی عوامل داخلی و خارجی تاثیرگذار بر توانمندسازی محلات و تحلیل آنها در تکنیک SWOT، نشان داد که با توجه به وضع موجود محله مورد مطالعه استفاده از راهکارهای محافظه کارانه جهت توانمندسازی آن در اولویت اول قرار دارد.

محله، حاشیه نشینی، توانمندسازی، برنامه ریزی راهبردی، محله شادقلی خان