پرستو امیرذهنی - دانشجوی کارشناسی ارشد، گروه مهندسی آب، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز
ابوالفضل مجنونی هریس - دانشیار، گروه مهندسی آب، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز
احمد فاخری فرد - استاد گروه مهندسی آب، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز
اسماعیل اسدی - استادیار، گروه مهندسی آب، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز

غلات اساسی ترین محصول در سبد غذایی جهانیان است. بعد از غلات، حبوبات به عنوان اصلیترین منبع غذایی انسان مطرح بوده و اهمیت غذایی و زراعی قابل توجهی دارند. عدس در بین حبوبات، علاوه بر دارا بودن مقدار زیاد پروتئین باکیفیت و با ارزش، مناسب و مکمل برای پروتئین غلات در الگوی تغذیهای، تثبیت کننده نیتروژن هوا در خاک نیز میباشد، که این خاصیت عدس باعث شده در تناوب با غلات کشت گردد. بدین ترتیب کشت متناوب گندم دیم با عدس دیم عامل مهمی در ثبات تولید در دیمزارهای کشورهای درحال توسعه است. لذا در این مطالعه به دلیل اهمیت گندم و عدس به عنوان دو محصول عمده دیم و قرار گیری آنها در تناوب زراعی اراضی دیم دشت زنجان به بررسی ارتباط بین عملکرد و تبخیر-تعرق با بارش و ضریب تنش آبی پرداخته شده است. نتایج مطالعه نشان داد، میانگین مقدار تبخیر- تعرق واقعی گندم و عدس برای دشت زنجان در دوره مورد مطالعه به ترتیب برابر 398 و 262 میلیمتر و میانگین ضریب تنش (Ks) به ترتیب برابر 36و 33 درصد محاسبه گردید. بررسی روابط رگرسیونی نشان داد که بیشترین همبستگی بین تبخیر-تعرق و عملکرد و سپس ضریب تنش و عملکرد گندم دیم وجود دارد. اما در عدس این روند متفاوت است و همبستگی بین بارش و عملکرد بیشتر از همبستگی بین عملکرد عدس و ضریب تنش آبی میباشد. بررسیها نشان داد که در دوره رشد این دو محصول تنش آبی و عدم تامین نیاز آبی گیاه باعث افت شدید عملکرد محصول میگردد. برای رسیدن به عملکرد بالا استفاده از روشهای جدید خاکورزی، کشاورزی حفاظتی و انجام آبیاری تکمیلی، همچنین استفاده از روش کشت انتظاری برای عدس قابل توصیه است.

تنش آبی، زنجان، عدس دیم، عملکرد، گندم دیم