حسین اکبری اریمی - دانشکده علوم زمین، دانشگاه صنعتی شاهرود، شاهرود
علی اکبر مومنی - دانشکده علوم زمین، دانشگاه صنعتی شاهرود، شاهرود
الهام خراسانی - شرکت آب منطقه ای سمنان

فرونشست زمین به عنوان یکی از مخاطرات طبیعی بوده که بسیاری از دشت­های ایران با آن روبرو بوده و باعث تخریب مناطق مسکونی، جاده­ها، پل­ها، خطوط انتقال نیرو، زمین­های کشاورزی، چاه­ها و پیزومترها شده است. به طور کلی فرونشست ناحیه­ای متاثر از فعالیت­های انسانی مانند برداشت بی­رویه آب از سفره­های آب زیرزمینی و شرایط زمین­شناسی می­باشد که در صورت بروز می­تواند آسیب­های جدی به زیرساخت­های اقتصادی یک منطقه وارد کند. در چند دهه اخیر توسعه سریع کشاورزی و افزایش نیاز آبی باعث استحصال بی­رویه و افت سطح آب زیرزمینی در دشت سمنان شده ­است. در این مقاله نحوه وقوع پدیده­ فرونشست منطقه­ای سطح زمین در جنوب و جنوب­شرق دشت سمنان و پهنه بندی این منطقه از نظر پتانسیل فرونشست زمین، مورد بحث قرار گرفته است. در این پژوهش ابتدا داده­های مربوط به 18 پیزومتر در طی دوره آماری 24 ساله از اسفند 1372 تا اسفند 1396، برای ترسیم منحنی هم افت و هیدروگراف واحد دشت مورد بررسی قرار گرفته است. هم­چنین برای تعیین نوع و ضخامت لایه­های زیرین از داده­های لاگ پیزومترها، داده­های مربوط به مطالعات ژئوالکتریک و نقشه زمین­شناسی استفاده گردیده است. سپس با استفاده از داده­های منحنی هم­افت و اطلاعات شرایط لایه­های زیرسطحی، نقشه پتانسیل فرونشست دشت سمنان تهیه شده است. بررسی­ها نشان داد که در دوره­ی مذکور برداشت مداوم از آب زیرزمینی باعث افت 9/18 متری سطح آب زیرزمینی شده و شرایط را جهت تحکیم میان لایه­های رسی و فرونشست زمین فراهم کرده است. نقشه پهنه­بندی خطر رخداد فرونشست نشان می­دهد که منطقه با پتانسیل بالای فرونشت در این دشت در بخش شمال شرقی دشت و در محدوده جنوب جنوب غربی شهرک صنعتی قرار دارد.

فرونشست زمین, دشت سمنان, افت سطح آب زیرزمینی, سونداژ ژئوالکتریکی