عذرا اسدی کرم - دانشکده علوم زمین، دانشگاه صنعتی شاهرود، شاهرود
افشین قشلاقی - دانشکده علوم زمین، دانشگاه صنعتی شاهرود، شاهرود

در این مطالعه غلظت و گونه­سازی فلزات در خاک و هم­چنین نمونه گیاه درمنه، در اطراف یک منطقه کانه زایی و دگرسانی (معدن مس پورفیری ایجو، استان کرمان)، مورد بررسی قرار می­گیرد. بدین منظور تعداد 34 نمونه خاک و 8 نمونه گیاه درمنه، جمع­آوری و به روش­های استاندارد تجزیه شدند. هم­چنین بر روی برخی از نمونه­های خاک مطالعات گونه­سازی انجام گرفت. نتایج نشان داد که غلظت فلز Cu در محدوده مربوط به زون دگرسانی پتاسیک (به طور میانگین mg/kg 25/457) و عناصر Pb، Zn و As در محدوده مربوط به زون دگرسانی آرژیلیک، بیش ترین غلظت و غنی­شدگی را دارا هستند (به ترتیب mg/kg 137، mg/kg 06/580 و mg/kg 06/47). نتایج محاسبه شاخص­های ژئوشیمیایی نیز نشان داد که بیش ترین ضریب غنی­شدگی و ضریب زمین انباشت مربوط به عناصر آرسنیک، سرب و روی در زون دگرسانی آرژیلیک است و فلز مس نیز بالاترین ضرایب ژئوشیمیایی را در زون دگرسانی پتاسیک نشان می­دهد. نتایج استخراج ترتیبی آشکار ساخت که فلزات مورد مطالعه، در فاز تبادل پذیر (89/1 % از غلظت کل) کمترین غلظت را داشته و تمرکز بالایی در فاز باقی مانده دارند (70/79 %). بر اساس ارزیابی غلظت فلزات در گیاه درمنه و هم­چنین محاسبه شاخص­های بیوژئوشیمیایی مشخص شد که بالاترین ضریب انتقال متعلق به فلز Z و کمترین مقدار آن متعلق به فلز Cr است. هم­چنین بالاترین ضریب زیست­تمرکز، برای فلز Cu بدست آمد. این مطالعه به طور کلی نتیجه می­گیرد که اگرچه منشا بیش­تر فلزات در خاک منطقه (در شرایط فعلی) طبیعی است؛ اما تشدید فعالیت های معدنکاری و استخراج کانسنگ در آینده می تواند باعث افزایش غلظت فلزات و یا دسترس­پذیری آن­ها در محیط خاک و گیاه شود.

آلودگی خاک, عناصر سنگین, گونه سازی, گیاه درمنه, معدن مس ایجو