رضا بهبهانی - گروه زمین شناسی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان
سعید خدابخش - گروه زمین شناسی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان

در این پژوهش علاوه بر آن­ که برخی از دیدگاه­های پژوهشی رودخانه­ها مطرح می­گردند، دستاوردها و دیدگاه­های رسوب­شناختی رودخانه­های ایران با تفضیل بیش­تری مورد بررسی قرار می­گیرند. یکی از مهم­ترین مسایل زیست­محیطی، مساله آلودگی در رسوبات یا آب رودخانه است. تمرکز فلزات آلاینده در رسوبات رودخانه­ای به شاخص­های گوناگونی مانند ویژگی­های فیزیکوشیمیایی محیط رودخانه و ویژگی­های ژئوشیمیایی فلزات مورد نظر بستگی دارد. روش­های تعیین غلظت کل (Total content) و استخراج ترتیبی (Sequential extraction) گونه­های مختلف فلزات در تعیین آلایندگی فلزات کاربرد دارند. در پژوهش­های با محوریت GIS، نقشه­های تغییرات رودخانه (در بازه­های زمانی مشخص) و پهنه­بندی سیلاب در مدیریت دشت سیلابی کاربرد وسیعی دارند. در بحث مهندسی رودخانه، برخی از روش­های معمول در بررسی پدیده سیلاب شامل مدل رقومی ارتفاعی، مدل روند­های هیدرولوژیکی و شبکه نامنظم مثلثی (Triangular irregular net) به کار برده می­شود. از مباحث دیگر مرتبط در این راستا، بررسی آستانه حرکت دانه­ها و پیش­بینی رفتار رودخانه­ها (برمبنای مدل­های شبکه­های عصبی مصنوعی و مدل­های بر پایه روش­های آماری  مانند روش رگرسیون خطی و غیر خطی، روش­های همبستگی پیرسون، اسپیر­من و من-کندال) است. بررسی آستانه حرکت دانه­های رسوبی با روش­هایی مانند دبی واحد جریان، تنش برشی بحرانی و میانگین سرعت بحرانی جریان انجام می­گردد. مهم­ترین محور­های مرتبط با رسوب­شناسی رودخانه­­ای شامل ریخت­شناسی رودخانه، رژیم جریانی و اشکال بستر، طبقه­بندی توده­های کانال رودخانه­ای و دره­های پر­شده، فرم سیستم­های رودخانه­ای، مقیاس­های رسوبی در رسوبات رودخانه­ای، رخساره­های رسوبی، عناصر ساختاری، بار رسوبی و روند ریز­شوندگی رسوبات می­باشد. ساختار رودخانه­ای شامل شکل هندسی و آرایش داخلی نهشته­های کانال و سر­ریز  در توالی­های رودخانه­ای است. تحلیل عناصر ساختاری یک روش نسبتا جدید برای تفسیر رخساره­های رودخانه­ای است. تنوع انواع کانال و انواع نهشته­ها در محیط­های رودخانه­ای به دلیل گستردگی عوامل وابسته به یکدیگر حاکم بر رسوب­گذاری رودخانه­ای است. طبقه­بندی­های رخساره سنگی، سطوح محدود­کننده و عناصر ساختاری از مهم­ترین روش­های تحلیل عناصر ساختاری رودخانه­ای هستند.

رسوب شناسی رودخانه ای, ساختار رودخانه ای, عناصر ساختاری, آلایندگی فلزات, پهنه بندی سیلاب, ریخت شناسی رودخانه