مسعود حیدری آقاگل - گروه زمین شناسی، دانشکده علوم پایه، دانشگاه بیرجند، بیرجند
محمدمهدی خطیب - گروه زمین شناسی، دانشکده علوم پایه، دانشگاه بیرجند، بیرجند
سید مرتضی موسوی - گروه زمین شناسی، دانشکده علوم پایه، دانشگاه بیرجند، بیرجند
رضوانه حمیدی - گروه زمین شناسی، دانشکده علوم پایه، دانشگاه بیرجند، بیرجند

حوضه زیرکوه در بخش شمالی زمین­درز سیستان در خاور ایران قرار دارد. در بخش خاوری این حوضه گسل اردکول رخنمون دارد که از شش قطعه اصلی (کریزان 28، بهن آباد 8.8، آبیز 32، گازکون 20، معین آباد 30.4، قال ماران 12 (کیلومتر)) و دو قطعه فرعی تشکیل شده است. حوضه زیرکوه در بخش شمالی گسل اردکول قرار دارد. بررسی شاخص­های مورفولوژی بر روی 20 مخروط­افکنه و 33 حوضه آبریز که از آن جمله می توان به: 1- شاخص­های در ارتباط با حوضه آبریز مانند شاخص تقارن توپوگرافی عرضی (T) (کریزان: 4/0، بهن­آباد: 5/0و آبیز: 45/0)، عدم تقارن حوضه زهکشی  (AF)(کریزان: 27/11، بهن­آباد: 6/10 و آبیز: 63/14)، شاخص شکل حوضه (Bs (کریزان: 98/3، بهن­آباد: 8/4 و آبیز: 25/5)، تراکم سطحی آبراهه ها (P)، عامل شکل حوضه، فرم حوضه، ضریب فشردگی و نسبت کشیدگی. 2- شاخص­های در ارتباط با مخروط­افکنه­های منطقه مورد مطالعه از جمله خمیدگی مخروط افکنه ها(β)  (کریزان: 93/15، بهن­آباد: 6/14 و آبیز: 7/14)، ضریب مخروط گرایی (کریزان: 84/0، بهن­آباد: 9/0و آبیز: 8/0) و تغییرات ارتفاعی (قطعات گسلی کریزان، بهن آباد و آبیز به ترتیب 5/1193، 75/1205 و 6/1214 متر) و نیمرخ های طولی مخروط­افکنه­ها. با توجه به نتایج به دست آمده از بررسی شاخص­ها، منطقه در کلاس 1 فعالیت تکتونیکی (فعالیت بالای تکتونیکی) قرار می گیرد. به طورکلی نتایج حاصله نشان داد اگرچه در مقادیر به دست آمده تفاوت­هایی است اما به طورکلی از سمت شمال (قطعه کریزان) به سمت جنوب (قطعه آبیز) میزان فعالیت تکتونیکی افزایش یافته (شاخص ارزیابی نسبی فعالیت تکتونیکی (Iat) برای سه قطعه کریزان، بهن آباد و آبیز به ترتیب 4/1، 3/1 و 1/1). با توجه به نمودار ارتفاعی و نیمرخ­های طولی مخروط افکنه ها، نرخ فعالیت قطعات گسل اردکول با هم متفاوت و این میزان از بخش میانی هر قطعه به سمت حاشیه  آن کاهش می­یابد.

زیرکوه, شاخص مورفومتری, شاخص β, گسل اردکول, مخروط افکنه