عوامل موثر بر روند ریزشوندگی به سوی پایین دست در رودخانه های با بستر گراولی: نمونه هایی از باختر و شمال ایران

روند ریزشونده به سمت پایین­دست رودخانه­ها در اثر جورشدگی هیدرولیکی و سایش دانه­ها ایجاد می­شود. افت سرعت و قدرت جریان به سوی پایین­دست باعث حمل انتخابی رسوبات و در نتیجه کاهش اندازه دانه­ها در این راستا می­شود. با این وجود، ناپیوستگی­هایی در این روند رخ می­دهد. در این پژوهش، هفده رودخانه کشور واقع در پهنه­های ساختاری ایران مرکزی، سنندج-سیرجان و زاگرس برای شناخت اثر شش عامل ایجاد ناپیوستگی در روند ریزشوندگی به سوی پایین دست رودخانه­ها آزموده شده­اند: ورود منابع کناری، تغییر لیتولوژی، برداشت شن و ماسه رودخانه­ای، وجود گسل در مسیر و افزایش شیب بستر. اولین عامل موجب دو نوع ناپیوستگی:­ 1- به صورت پرش ناگهانی (در صورت ورود شاخه فرعی با بار گراولی، تغییر لیتولوژی به سنگ­های نامقاوم­تر به سوی پایین­دست، تغییر شیب  و یا وجود گسل در مسیر) و 2- روند درشت شونده موقتی اندازه دانه (در صورت وجود منابع واریزه در مسیر) می­شود.برداشت شن و ماسه رودخانه­ای موجب شدت موقتی روند ریز شوندگی می­شود.

Keywords:

ریزشوندگی , رودخانه , ایران